349
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

می‌تواند نشانه‌ای از تمایلات شیعی وی باشد.۱

از همه مهم‌تر آنکه ابونواس بصری در مدح امیرالمؤمنین علیه السلام۲ و حضرت

1.. البته ابوالسری سهل‌بن یعقوب‌بن اسحاق معرو ف به ابونواس از یاران امام هادی علیه السلام گفته است: که امام هادی علیه السلام به من فرمود: «انت ابونواس الحق و من تقدمک ابونواس الباطل» (شیخ طوسی، الأمالی، ص۲۷۶-۲۷۷) فارغ از صحت و سقم این روایت، هیچ دلیل قطعی وجود ندارد که منظور از ابونواس مقدم همان ابونواس شاعر بوده است. هر چند برخی از نویسندگان گفته‌اند ابونواس شاعر مقصود امام هادی علیه السلام بوده و آن حضرت او را به خاطر هجو دیگران و وصف شراب این‌چنین توصیف کرده است.  (امین، اعیان الشیعه، ج۵، ص۳۴۹). ‌

2.. ابونواس در ثنای امام علی علیه السلام این چنین سروده است:
قیل لی قل فی علی المرتضى كلمات تطفؤ نارا موقده.
مرا گفتند دربارۀ علی مرتضی سخن بگوی که آتش (عشق) او را فرو نشاند.
قلت لا یبلغ قولی رجلا حار ذو الجهل إلى أن عبده.
گفتم سخن من به مردی نرسد که جاهلان درباره‌اش آن اندازه سرگشته شده‌اند که او را پرستیده‌اند.
وعلی واضعا رجلا له بمكان وضع اللّه یده.
علی علیه السلام کسی است که پای خود را برجایی نهاد که خداوند دست خویش بر آن نهاده بود. (ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌‌طالب، ج۱، ص۳۹۹)،
در جای دیگری او این چنین سروده است:
مالی إلیك وسیلة إلا الرجا وجمیل ظنی ثم انی مسلم
خداوندا در پیشگاه تو وسیله‌ای ندارم، مگر امید خوش به تو که من مسلمانم.
مستمسكا بمحمد وبآله ان الموفق من بهم یستعصم
و به محمد صلی الله علیه و اله و خاندان او چنگ زده‌ام و آن که به ایشان چنگ زند موفق است.
ثم الشفاعة من نبیك أحمد صلی الله علیه و اله ثم الحمایة من علی أعلم
آنگاه از شفاعت پیامبرت احمد صلی الله علیه و اله و پس از آن حمایت علی علیه السلام خبر دارم.
ثم الحسین وبعده أولاده ساداتنا حتى الامام المكتم
سپس حسین علیه السلام و پس از او فرزندانش تا آن امام که پنهان است.
سادات حر ملجأ مستعصم بهم ألوذ فذاك حصن محمكم
رهبرانی آزاده که ملجا هستند، بدیشان پناه برم که این دژی محکم می‌باشد. (ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۵).


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
348

پسر عمویش عبداللّه نجاشی و همچنین گسترش تشیع در کوفه، گمان می‌رود او نیز گرایش شیعی داشته است و بعید نمی‌نماید که ابونواس در جوانی تحت تأثیر مذهب وی قرار گرفته باشد.

ابونواس بصری در زمان حیاتش به زندقه، خارجی بودن و اعتقاد به مانویت و ثنویت متهم بوده است، ۱ اتهاماتی که معمولاً افراد آزاد اندیش در سده‌‌های نخستین با آن مواجه بودند. با این حال شواهد مهم‌‌تری در دست داریم که از گرایش شیعی‌اش پرده بر می‌دارد: یکم: آنکه ابوعبداللّه مرزبانی (م.۳۸۴ق) از رجال‌‌شناسان مشهور در حوزه شعر و ادب، به صراحت درباره مذهب ابونواس بصری گفته: «فکان شیعیاً امامیاً».۲ دوم: آنکه ابونواس با خاندان شیعی مذهب آل نوبخت، روابط خوبی داشته است. گفته شده پس از مرگ او، پسران ابوسهل نوبختی در کفن و دفن وی با یکدیگر رقابت می‌کرده و سعی داشتند که افتخار این کار نصیب‌‌شان شود، سرانجام توافق کردند که تجهیز میت ابونواس را با همدیگر انجام دهند.۳ افزون بر این نوبختیان امامی‌مذهب، اشعار وی را مدون ساخته و به نسل‌های بعدی منتقل کرده‌اند.۴ سوم: شعرای شیعی با وی ارتباط و تعامل داشتند. دعبل خزاعی شاعر مشهور شیعه از ابونواس و او نیز به اسنادش از رسول خدا صلی الله علیه و اله رویدادی را نقل کرده است.۵ در سلسله اسناد روایی این خبر، همه راویان از شاعران شیعه هستند که این امر

1.. آذرنوش، «ابونواس»، ص۳۴۸.

2.. مرزبانی، اخبار شعراء الشیعه، ص۱۱۴.

3.. اقبال آشتیانی، خاندان نوبختی، ص۲۲.

4.. همان، ص۲۳-۲۴.

5.. عبد السلام‌ بن رغبان دیك الجن الشاعرنا دعبل‌بن علی الشاعرنا أبویونس الحسن‌بن هانئ الشاعرنا والبة‌بن الحباب الشاعر نا الكمیت‌بن زید الشاعر حدثنی خالی همام‌بن غالب أبوفراس الفرزدق الشاعرنا الطرماح‌بن عدی الشاعر قال لقیت نابغة بنی جعدة الشاعر فقلت له لقیت النبی صلی الله علیه و اله قال نعم و أنشدته قصیدتی التی أقول فیها بلغنا السماء مجدا وجدودنا * وإنا لنرجوا فوق ذلك مظهرا فقال إلى أین یا أبی لیلى قلت إلى الجنة یا رسول اللّه قال إلى الجنة إن شاء اللّه. (ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۳۶، ص۲۰۲).

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9571
صفحه از 478
پرینت  ارسال به