347
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

سروده‌های اشجع را بی‌معنا و پوچ خوانده است.۱ گمان می‌رود گرایش مذهبی اشجع و ستایش وی از اهل بیت‌‌ علیهم السلام موجب شده که علی‌بن جهم بغدادی، اشعار او را کم اهمیت جلوه دهد.

ابونواس بصری

ابونواس هانی‌بن حسن شاعر سرشناس عرب در سده دوم هجری، در اهواز زاده شده و مدتی را در آنجا بوده است. سپس به شهر بصره که از کانون‌‌های علمی و فرهنگی در آن روزگار به شمار می‌رفت، مهاجرت کرد و در محافل ادبی آن شهر شرکت جست. گفته شده که ابونواس ابتدا در اهواز نزد والبه‌بن حباب اسدی از شعرای کوفی، تربیت شده و پرورش یافته۲ و بسیار تحت تأثیر این استاد قرار داشته است.۳

والبه‌بن حباب پسر عموی عبداللّه‌بن النجاشی اسدی - از اصحاب امام صادق علیه السلام و اجداد نجاشی نویسنده کتاب مهم فهرست مصنفی الشیعه - ۴ است۵ که وقتی عبداللّه‌بن النجاشی از سوی منصور عباسی به والیگری اهواز گماشته شد، والبه نیز به همراه پسر عمویش به اهواز آمده و در آنجا ابونواس با وی آشنا شد.۶ در برخی نقل‌‌ها آمده که والبه اسدی، ابونواس نوجوان را به شهر - شیعه نشین - کوفه برد و در آن شهر او را تعلیم داد و پس از مدتی ابونواس از کوفه به بصره برگشته است.۷ هر چند از مذهب والبه اسدی شاعر چیزی نمی‌دانیم، ولی با توجه به گرایش شیعی

1.. مرزبانی، الموشح، ص۳۶۷.

2.. ابن‌معتز، طبقات شعراء المحدثین، ص۲۲۸.

3.. فروخ، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۵۸.

4.. دربارۀ ابوبجیر عبداللّه‌بن النجاشی اسدی نک: نجاشی، رجال، ص۱۰۱، ۲۱۳.

5.. ابن‌معتز، طبقات شعراء المحدثین، ص۲۲۸.

6.. همان.

7.. فروخ، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۵۸.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
346

رهسپار بغداد شده است. به هر روی پس از سرنگونی برامکه، وی به وسیله فضل‌بن ربیع وزیر عباسیان، به هارون‌‌الرشید عباسی معرفی شد۱ و با او ارتباط برقرار کرد و وی را ستود.۲ آنچنان که منصور نمری و دعبل خزاعی، دو تن از شعرای بنام امامیه به دربار هارون رفت و آمد داشته‌اند و نزد او شعر می‌خواندند.۳

با این حال اشجع اسلمی را باید ادامه دهنده جریان فکری شعرای شیعی و مدافع اهل بیت‌‌ علیهم السلام دانست، که از سده‌ نخست هجری در بصره به وجود آمده بود. اشجع سلمی اعتقاد راسخ به ائمه علیهم السلام داشته و آنان را ستایش می‌کرده است. گفته شده که او با امام صادق علیه السلام در حالی که آن حضرت کسالت داشته‌اند، ملاقات کرده است. اشجع در آن دیدار در مدح و بهبودی امام ابیاتی را سرود۴ که امام صادق علیه السلام چهارصد درهم به همراه یک انگشتر به وی صله داد و آنگاه دعایی به او آموخت که از بلاها ایمن باشد.۵

در منابع از اشجع سلمی، قصیده‌ای ۲۲بیتی در رثای امام رضا علیه السلام (ش.۲۰۳ق) نیز نقل شده است.۶ پس از آنکه این قصیده در میان مردم شیوع پیدا کرد، اشجع از ترس عباسیان آن را به نام هارون‌‌الرشید که در جوار امام رضا علیه السلام مدفون بود، تغییر داد.۷ علی‌بن جهم بغدادی شاعر مخالف اهل بیت‌‌ علیهم السلام

1.. صولی، الاوراق، ج۱، ص۸۱.

2.. ابن‌معتز، طبقات الشعراء المحدثین، ص۲۸۳-۲۸۴.

3.. ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ج۱۸، ص۳۹۸-۳۹۹.

4.. خداوند لباس عافیت بر شما بپوشاند، در خواب و در بیداری.
خداوند بیماری را از بدن شما خارج کند، همان گونه که ذلت کمک خواستن از دیگران را از گردن شما برداشته است. (شیخ طوسی، الأمالی، ص۲۸۱).

5.. آن ذکر این است: «فإذا خفت أمراً فاترك یمینك على أم رأسك و اقرأ برفیع صوتك: " أفغیر دین اللّه یبغون وله أسلم من فی السموات والأرض طوعاً و كرهاً و إلیه یرجعون» (شیخ طوسی، الأمالی، ص۲۸۱ - ۲۸۲).

6.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۳۷۸-۳۷۹.

7.. همان، ص۳۷۸.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9374
صفحه از 478
پرینت  ارسال به