فرهنگی این اقوام نسبت به یکدیگر، همچنین کشاکش‌های سیاسی و مذهبی و اجتماعی، صنعت شعر - که یکی از مهم‌ترین ابزار در درگیری‌های فکری و فرهنگی محسوب می‌شده - در بصره رشد قابل توجهی کرد. از این رو شعرای مشهوری از بصره سر برآورده و در تاریخ ادب اسلامی ماندگار شدند که بشار‌بن بُرد بصری (م.۱۶۸ق)، حسن‌‌بن هانی معروف به ابونواس، ابوسعید عبدالملک‌بن قریب اصمعی (م.۲۱۶ق) از آن جمله‌اند.
باید افزود برخلاف برخی شهرهای عربی که به یکی از انواع شعر شهرت یافته بودند (مثلاً غزل در مکه)، بصره به نوعی خاص متصف نگردید و همه انواع شعر در آن رونق داشته است.۱ گفتنی است که در سدههای نخستین، «سوق المربد» بصره یکی از پایگاه‌های مهم داد و ستد علمی به ویژه شعر و سایر علوم ادبی به شمار می‌رفته است.۲ همچنین گفته شده که بصره مهم‌ترین مرکزی بوده که در آن اشعار شاعران پیش از اسلام نیز گرد‌آوری شده و تدوین گردید.۳ باید افزود که به دلیل کشمکش‌های سیاسی و مذهبی در بصره، اشعار سیاسی و مذهبی نیز در محیط فرهنگی آن دیار از رونق به سزایی برخوردار بوده است.
در بصره افزون بر صنعت شعر، دانش‌های ادبی دیگری چون لغت، نحو و عروض نیز پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای حاصل گردید و در این علوم متخصصان بزرگی در بصره ظهور یافته و درخشیدند. در این زمینه می‌توان به کسانی چون ابوالاسود دوئلی (م.۶۹ق) از پایه‌گذاران قواعد نحوی و خلیل‌بن احمد فراهیدی (م.۱۷۰ق) نگارنده کتاب مهم العین و شاگرد وی عمرو‌بن عثمان حارثی معروف به سیبویه (م.۱۷۷ق) مؤلف کتاب ارزشمند الکتاب اشاره کرد. در روزگار گذشته
