323
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

دُبَیلی۱ - تاریخ‌‌نگار امامیه - و همچنین حسین‌بن حصین عمی و ابوطالب انباری از ابوبشر روایت فرا گرفته‌اند.۲

با توجه به منقولات باقی‌مانده و عناوین آثار ابوبشر عمی احتمال می‌رود او نیز در جریان تاریخ‌نگاری امامیه، همچون مشایخش محمد‌بن زکریای غلابی و عبدالعزیز جلودی، رویکردی تاریخی کلامی داشته است. ابوبشر کتاب‌هایی را در حوزه تاریخ و فضایل تألیف کرده بود و فهرست‌‌نگاران امامی نیز با تعبیر «حَسَن التصنیف» از او نام برده‌اند.۳ در این مجال به برخی کتاب‌های وی که در مباحثات کلامی کاربرد داشته‌اند، اشاره می‌کنیم:

۱. التاریخ الکبیر ۲. التاریخ الصغیر۴ ۳. الابواب الدامغه، نسخه‌ای از این اثر را سید‌بن طاووس (م.۶۶۴ق) در اختیار داشته و گزارشی از تاریخ رسول خدا صلی الله علیه و اله از آن نقل کرده است.۵ ۴. مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام۶ ۵. محن الأنبیاء و الأوصیاء و الأولیاء۷ ۶. الفِرَق، که نویسندگان امامیه این اثر را با تعبیر «حسن غریب» وصف کرده‌اند.۸

ابن‌ وهبان دُبَیلی بصری (زنده ۳۶۰ق)۹

ابوعبداللّه محمد‌بن وهبان‌بن محمد هنائی بصری معروف به دُبَیلی۱۰ را باید یکی از

1.. ابن‌معد موسوی، الحجة علی الذاهب الی تکفیر ابی‌طالب، ص۱۳۶؛ نجاشی، رجال، ص۹۶.

2.. نجاشی، رجال، ص۱۲۹، ۱۸۰، ۳۲۵؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶.

3.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶؛ نجاشی، رجال، ص۹۶.

4.. نجاشی، رجال، ص۹۶؛ حموی، معجم الادباء، ج۲، ص۲۲۶.

5.. ابن‌طاوس، الامان من اخطار الاسفار و الازمان، ص۹۶.

6.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶؛ نجاشی، رجال، ص۹۶.

7.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۴۷.

8.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶؛ نجاشی، رجال، ۹۶.

9.. ابن‌نجار، ذیل تاریخ بغداد، ج۲، ص۳۶۰.

10.. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۴.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
322

بوده است.۱ ابوبشر نزد تاریخ‌‌نگاران برجسته امامیه در بصره، از جمله محمد‌بن دینار غلابی(م.۲۹۸ق)۲ و عبدالعزیز‌بن یحییٰ جلودی (م.۳۳۲ق) شاگردی کرده و راوی آثار تاریخی برخی اصحاب امامیه بوده است.۳

ارتباط نزدیک ابوبشر عمی با عبدالعزیز جلودی بصری - تاریخ‌‌نگار شهیر امامی - تا آنجا بود که از وی با عنوان «مستملی» جلودی یاد کرده‌اند.۴ همچنین او منتقل کننده اصلی آثار و میراث تاریخی و روایی جلودی به نسل‌‌های بعدی نیز محسوب می‌شود. هر چند رجال‌‌شناسان امامیه، ابوبشر را واسع الروایه۵ و موثق در حدیث معرفی کرده‌اند؛۶ اما روایات اندکی از او در مصادر امامیه انتشار یافته است و تنها ‌شیخ صدوق و شیخ مفید چند روایت از وی در موضوع تاریخ و فضایل، از طریق شاگردان بصری‌اش نقل کرده‌اند.۷ فخار‌بن معد (م.۶۰۳ق) نیز گزارشی از او درباره حضرت ابوطالب علیه السلام به نقل از ابوالفرج اصفهانی انتشار داده است.۸

علاوه بر این، گفته شده که ابوبشر اخبار فراوانی از تاریخ‌‌نگاران اهل سنت در اختیار داشته است.۹ با این حال در منابع عامه از منقولات وی خبری نیست.

باید یاد آور شد که تاریخ‌نویسانی چون ابوالفرج اصفهانی، محمد‌بن وهبان

1.. نجاشی، رجال، ص۱۰۶.

2.. همان، ص۱۲۹؛ طبرسی، اعلام الوری باعلام الهدی، ج۲، ص۱۶۴.

3.. نجاشی، رجال، ص۱۲۹.

4.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۴۷؛ شیخ طوسی، رجال، ص۴۱۶؛ نجاشی، رجال، ص۹۶؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۶، ص۱۳۴.

5.. شیخ طوسی، رجال، ص۴۱۱.

6.. نجاشی، رجال، ص۹۶؛ شیخ طوسی، رجال، ص۴۱۶.

7.. شیخ صدوق، التوحید، ص۳۸۲-۳۸۳؛ شیخ مفید، الأمالی، ص۹۰-۹۱؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۱۸۳، راوندی، قصص الانبیاء، ص۳۶۶-۳۶۷.

8.. ابن‌معد موسوی، ایمان ابی‌طالب، ص۱۳۶-۱۳۷.

9.. نجاشی، رجال، ص۹۶.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9345
صفحه از 478
پرینت  ارسال به