315
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

ابوالحسن نوفلی یکی از تاریخ‌نگاران تأثیرگذار در نیمه اول سده سوم، در بصره به شمار می‌رفته است. مسعودی کتابی به نام الاخبار برای وی بر شمرده است۱ که تاریخ‌‌نگاران پسینی از این اثر مهم تاریخی بهره برده‌اند.۲ با توجه به نقل‌‌ها و روایات باقی مانده تاریخی از علی‌بن محمد نوفلی، می‌توان گفت که او در مباحثات تاریخی، بیشتر از پدرش محمد‌بن سلیمان متأثر بوده است.۳ به نظر می‌رسد، پدر وی از پس رویداد فشار بر هواداران هشام‌بن حکم و حبس در زندان هارون عباسی در بغداد، ۴ دست از مباحثات کلامی برداشته و در زادگاهش بصره، به نقل گزارش‌های تاریخی روی آورده است. شخصیت دیگری که نوفلی از آن بهره برده است، حماد‌بن عیسیٰ جهنی بصری (م.۲۰۹ق) - از اصحاب امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام و امام رضا علیه السلام - می‌باشد.۵ حماد‌بن عیسیٰ اصالتاً اهل کوفه بوده که در بصره ساکن شده بود.۶ نوفلی - ظاهراً در بصره - از طریق جهنی به اخبار تاریخی اصحاب امامیه کوفه که از ائمه علیهم السلام استماع کرده بودند، دست پیدا کرده است.۷

باید افزود که ابوالحسن نوفلی و پدرش، در راستای گرایش‌های امامی به نقل هدف‌‌دار وقایع تاریخی می‌پرداختند. از این رو ابوالفرج اصفهانی زیدی‌‌گرا، به مذهب امامی وی و پدرش حمله کرده و گفته که عقیده امامی او بر گزارش‌هایش سایه انداخته است، افزون بر اینکه پدر او اخبار را از افواه مردم گردآوری می‌کرده۸ و

1.. مسعودی، مروج الذهب، ج۳، ص۱۵.

2.. جعفریان، «علی‌بن محمد نوفلی و کتاب الاخبار او»، ص۳۵۱.

3.. بیش از ۸۰ درصد روایات وی از طریق پدرش می‌باشد. (جعفریان، «علی‌بن محمد نوفلی و کتاب الاخبار او»، ص۳۴۸).

4.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۵۳۸.

5.. نجاشی، رجال، ص۱۴۲.

6.. برقی، رجال، ص۲۱؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۶۰۵.

7.. ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ص۵۶.

8.. همان، ص۳۴۴.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
314

افزود که در این آثار از حمایت‌ها و احتجاجات اصحاب امیرالمؤمنین  علیه السلام مانند صعصعة‌بن صوحان، عمرو‌بن حمق خزاعی، ابوالطفیل عمروبن واثله کنانی و عدی‌بن حاتم طائی و همچنین زنان طرفدار امیرالمؤمنین  علیه السلام، در مقابل معاویه سخن به میان آمده که جذاب و قابل توجه است.۱ گفتنی است عباس‌بن بکار برخی آثار اصحاب امامیه را در اختیار داشته و نقل کرده است.۲ همچنین او راوی خطبه ابوذر درباره ماجراهای پس از رحلت رسول خدا  صلی الله علیه و اله نیز بوده است، ۳ که احتمالاً این خطبه در مباحثات کلامی کاربرد داشته است.

ابوالحسن نوفلی۴ (م.بعد۲۵۰ق)

ابوالحسن علی‌بن محمدبن سلیمان نوفلی از جمله تاریخ‌نگاران امامی در بصره به شمار می‌رود. او از خاندان معروف آل نوفل۵ و فرزند محمد‌بن سلیمان نوفلی - از یاران هشام‌بن حکم و علی‌بن اسماعیل میثمی - می‌باشد. محمد‌بن علی نوفلی در زمره اصحاب امام هادی علیه السلام به شمار می‌رفته۶ و با آن حضرت، ارتباط و مکاتبه داشته است.۷ همچنین روایات کلامی و فقهی وی از ائمه علیهم السلام در مصادر اصلی امامیه ذکر شده است.

1.. ابن ‌بکار ضبی، الوافدین من الرجال، ص۲۱-۲۳، ۲۵-۲۷، ۲۹، ۳۰- ۳۱، ۵۱-۵۲، ۵۵-۵۶؛ ابن بکار ضبی، الوافدات من النساء، ص۴۰- ۴۳.

2.. نجاشی، رجال، ص۱۸۰.

3.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۹۵.

4.. دربارۀ ابوالحسن نوفلی از مقالۀ استاد جعفریان استفاده شده است. (جعفریان، «علی‌بن محمد نوفلی و کتاب الاخبار او»، ص۳۴۴تا۳۶۲).

5.. پیش‌‌تر در بخش خاندان‌های شیعۀ بصره از خاندان آل نوفل سخن گفته‌‌ام.

6.. شیخ طوسی، رجال، ص۳۸۸.

7.. کلینی، الکافی، ج۷، ص۳۸؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۲۴۰؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۲، ص۳۱۵، ج۳، ص۳۰۳؛ شیخ طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۴۵۸.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9503
صفحه از 478
پرینت  ارسال به