313
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

چشمان‌‌تان فرو بندید تا فاطمه علیها السلام دختر رسول خدا صلی الله علیه و اله (از صراط) عبور نماید».۱ و نقل حدیث «مكتوب على العرش لا إله إلا اللّه وحدی، محمد صلی الله علیه و اله عبدی و رسولی، ایدته بعلى علیه السلام» وی نیز خشم بعضی مخالفان شیعه را بر انگیخته است.۲همچنین از عباس‌بن بکار گزارش‌هایی از احتجاجات برخی هواداران امیرالمؤمنین علیه السلام با معاویه در منابع یافت می‌شود.۳

باید یاد آور شد که رجال‌‌شناسان اهل سنت، عباس‌بن بکار را به شدت نکوهش و تضعیف کرده‌اند و درباره او گفته‌اند: «کذاب»، ۴ «الغالب علی حدیثه الوهم و المناکیر»، ۵ «لایجوز الاحتجاج به بحال، و لا بکتابة»، ۶ و ذهبی نیز گفته از مصیبت‌‌های عباس‌بن بکار این است که او به اسنادش از رسول خدا صلی الله علیه و اله، مهدی را از نسل امام حسین علیه السلام دانسته است!!! ۷ این ‌گونه موضع‌‌گیری تند و بی‌‌باکانه از سوی مخالفان شیعه، بی‌‌ارتباط با رویکرد شیعی عباس‌بن بکار نبوده است.

از عباس‌بن بکار بصری دو اثر مهم تاریخی به نام کتاب اخبار الوافدین من الرجال من اهل البصره و الکوفه علی معاویه و کتاب اخبار الوافدات من النساء علی معاویه‌بن ابی‌‌سفیان برجای مانده است، ۸ که اثر اخیر از طریق احمد‌بن عبداللّه جلین دوری (م۳۷۹ق) - از عالمان سرشناس امامیه - در بغداد نشر پیدا کرده است.۹ باید

1.. طبرانی، المعجم الاوسط، ج۳، ص۳۵؛ ابن‌اثیر، اسد الغابه، ج۵، ص۵۲۳.

2.. ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۸۲.

3.. ابن ‌ابی‌‌طیفور، بلاغات النساء، ص۳۰-۳۳، ۳۶- ۳۹، ۵۹.

4.. ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۸۲.

5.. عقیلی، الضعفاء، ج۳، ص۳۶۳.

6.. ابن‌حبان، المجروحین، ج۲، ص۱۹۰.

7.. زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۲۵۹؛ بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۳۹-۴۰؛ مسعودی این دو کتاب را در اختیار داشته است. (مسعودی، مروج الذهب، ج۴، ص۱۳۱).

8.. ابن ‌بکار ضبی، اخبار الوافدات من النساء، ص۲۱.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
312

ابوالولید ضبی بصری (م.۲۲۲ق)

ابوالولید عباس‌بن ولید‌بن بکار ضبی بصری معروف به عباس‌بن بکار، از جمله مهم‌ترین گزارشگران اخبار تاریخی و تاریخ‌‌نگاران شیعه بصره محسوب می‌شود که اطلاعات چندان زیادی از زندگی او در دست نیست. می‌دانیم که برخی تاریخ‌نگاران برجسته امامیه چون محمد‌بن زکریای غلابی۱ و محمد‌بن ابراهیم ثقفی۲ از شاگردان وی به شمار می‌روند.

عباس‌بن بکار اخبار منحصر به فردی درباره اهل بیت علیهم السلام گزارش کرده است که از آنها می‌توان به مناظره کلامی امام حسین علیه السلام با رهبران خوارج، ۳ پاسخ امیرالمؤمنین‌ علیه السلام درباره قضا و قدر به مرد عراقی در جنگ صفین، ۴ حدیث فدک و احتجاج حضرت زهرا علیها السلام با ابوبکر، ۵ خطبه امام حسن علیه السلام در بصره پس از جنگ جمل، ۶ وصیت امام حسن علیه السلام به امام حسین علیه السلام، ۷ فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام، ۸ فضایل حضرت زهرا علیها السلام، ۹ فضایل امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام۱۰ اشاره کرد.

یکی از معروف‌‌ترین گزارش‌های او، این سخن پیامبر صلی الله علیه و اله است که آن حضرت فرموده: «در قیامت منادی از ورای حجاب، ندا سر می‌دهد که‌ای اهل محشر

1.. ابن‌حبان، المجروحین، ج۲، ص۱۹۰.

2.. شیخ طوسی، الأمالی، ص۸۲، ۱۰۴.

3.. شیخ صدوق، التوحید، ص۸۰؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۴، ص۱۸۳-۱۸۴.

4.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۱۲۷-۱۲۸.

5.. طبری، دلائل الامامة، ص۱۱۱.

6.. شیخ طوسی، الأمالی، ص۸۲-۸۳.

7.. همان، ص۱۵۹-۱۶۱.

8.. شیخ صدوق، أمالی، ص۲۸۴؛ ابن‌شاذان قمی، مائه منقبه، ص۱۳۵؛ کراجکی، کنز الفوائد، ص۲۷۰؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌‌طالب، ج۳، ص۳۸؛ ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۲۳۸.

9.. شیخ صدوق، أمالی، ص۲۴۹؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۵، ص۵؛ طبری، دلائل الامامة، ص۱۵۰؛ ابن حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۲۳۸.

10.. شیخ صدوق، أمالی، ص۱۹۷-۱۹۸؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9609
صفحه از 478
پرینت  ارسال به