نیز با سرودن اشعاری، این نکته را یادآور شده‌اند.۱ از این رو بعید نمی‌نماید اختلاف وی با جریان تاریخ‌نگاران هوادار دستگاه خلافت، منشأ چنین اتهامی شده است.
ابان‌بن عثمان بجلی (م. ح۱۸۰ق)
ابوعبداللّه ابان‌بن عثمان احمر بجلی - از اصحاب امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام - را باید سر سلسله تاریخ‌نگاران امامیه در بصره برشمرد. او اصالتاً اهل کوفه و از موالی قبیله بجیله بوده۲ که میان دو شهر بصره و کوفه رفت و آمد داشته است.۳ ابان‌بن عثمان در عرصه حدیث اهل بیت علیهم السلام معروف بوده، تا جایی‌که شاگردش محمدبن ابی‌‌عمیر - از اصحاب سرشناس امامیه - وی را ستوده و با تعبیر «احفظ الناس» از او یاد کرده است.۴ گفتنی است که رجال‌‌شناسان امامیه او را در زمره اصحاب اجماع امامیه قرار داده‌اند.۵ همچنین وی در دانش شعر و ادب نیز فعال بوده است. ۶
افزون بر اینها ابان‌بن عثمان در عرصه تاریخ‌نگاری اسلامی نیز صاحب نام و مشهور بوده است، به طوری‌که جاحظ معتزلی بصری با تعبیر «صاحب الاخبار» از او یاد کرده است.۷ ابان کتاب تاریخی ارزشمندی به نام المبدأ و المبعث و المغازی
1.. ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۱۵۸.
2.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۵۹.
3.. نجاشی، رجال، ص۱۳.
4.. ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۲۴.
5.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۴۴۵، ۴۴۷.
6.. محمدبن سلام جمحی مطالبی را در حوزۀ شعر و ادب از او نقل کرده است. (ابن‌سلام، طبقات فحول الشعراء، ج۱، ص۵۴، ج۲، ص۳۷۵، ۳۸۲، ۴۳۹، ۴۴۰، ۴۷۱، ۴۷۲، ۴۹۰) همچنین یاقوت حموی نام وی را در معجم الادباء ذکر نموده است. (حموی، معجم الادباء، ج۱، ص۱۰۹) سیوطی نیز او را در زمرۀ ادبا بر شمرده و افزوده که او آثار متعددی داشته است. (سیوطی، بغیه الوعاه، ج۱، ص۳۴۳).
7.. جاحظ، البرصان و العرجان، ص۱۹۴.
