255
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

حضور امامان کاظم علیه السلامو رضا علیه السلامدر بصره و ارتباط جریان حدیثی با آنان

حضور امام کاظم علیه السلامو امام رضا علیه السلامدر بصره برای تقویت جریان حدیث‌‌گرایی امامیه در بصره بی‌تأثیر نبوده است. امام کاظم علیه السلامبه دستور هارون عباسی در مدینه دستگیر و تحت‌‌الحفظ به بصره فرستاده شد و در آنجا زندانی گردید. حبس آن حضرت در بصره تقریباً به مدت یک سال طول کشید و پس آن به بغداد برده شد.۱ به نظر می‌رسد حبس امام کاظم علیه السلامدر بصره با فشار و خفقان شدید همراه نبوده است و از این رو شیعیان می‌توانستند جسته و گریخته آن حضرت را دیدار کرده و کسب معارف کنند. در این میان اصحاب محدث امامیه در بصره فرصت را غنیمت شمرده و ضمن ملاقات با امام کاظم علیه السلاماحادیثی را نیز از ایشان استماع کردند. حماد‌بن عیسیٰ جهنی که پیش‌‌تر از او سخن گفتیم، یکی از اصحابی است که آن حضرت را در بصره ملاقات کرده است.۲ یاسین ضریر زیات، نیز هنگام حضور امام کاظم علیه السلامدر بصره، با آن حضرت ارتباط داشته و حدیث فرا گرفته است و آن احادیث را در کتابی تدوین ساخته بود.۳

حضور امام کاظم علیه السلام در بصره به قدری برای شیعیان با اهمیت بوده که برخی اصحاب محدث مانند داود رقی در سال ۱۷۹ قمری، برای ملاقات با امام کاظم‌ علیه السلام راهی بصره شده و در آن شهر از امام اخذ روایت کرده است.۴ احتمالاً حسین‌بن مختار کوفی۵ نیز برای دیدار آن حضرت رهسپار بصره شده است.۶ شایان ذکر است که امام کاظم علیه السلام در بصره و از طریق بصریان، توقیعی مبنی بر جانشینی

1.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۸۲-۸۴.

2.. حمیری، قرب الاسناد، ص۳۱۰.

3.. نجاشی، رجال، ص۴۵۳.

4.. همان، ص۳۳۶-۳۳۷.

5.. درباره شخصیت‌اش نک: همان، ص۵۴.

6.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۳۹.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
254

رجال‌‌شناسان اهل سنت احادیث وی را بر نتافته و شخصیت حدیثی او را تضعیف کرده‌اند؛ تا جایی‌که ابوجعفر عُقیلی (م.۳۲۲ق) درباره‌اش گفته است: «کان غالیاً فی الرفض و یضع الحدیث، خبیثاً».۱ همچنین ذهبی (م.۷۴۸ق) و نورالدین هیثمی (م.۸۰۷ق) با تعبیر «کذاب» از او یاد کرده‌اند.۲

عبدالنور بصری از جایگاه حدیثی قابل توجهی در بصره برخوردار بوده و جمعی از بصریان در شمار راویان وی قرار دارند.۳ بیشتر احادیث او در موضوع فضیلت اهل بیت علیهم السلام بوده و احتمالاً از این رو مورد نکوهش مخالفان قرار گرفته است. ناگفته نماند که منقولات وی در منابع اهل سنت یافت می‌شود۴ و مصادر شیعی در این میان سهم ناچیزی دارند.۵

غیر از این افراد یاد شده، می‌توان از کوفیان دیگری مانند حازم‌بن ابراهیم بجلی کوفی، ربیع‌بن زیاد ضبی کوفی، عبدالملک‌بن خالد کوفی از اصحاب امام صادق علیه السلامیاد کرد که به بصره منتقل شده‌اند.۶ همچنین گفته شده شهاب‌بن عبدربه اسدی کوفی - از خاندان حدیثی آل عبدربه - ۷ و از اصحاب امام صادق علیه السلاممدتی را در بصره به سر می‌برده است.۸

1.. عقیلی، الضعفاء، ج۳، ص۱۱۴.

2.. ذهبی، میزان الاعتدال، ج۲، ص۶۷۱؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۴، ص۳۰۷؛ ج۸، ص۴۲؛ ج۹، ص۲۰۵، ۳۴۴.

3.. ابن‌حبان، الثقات، ج۸، ص۴۲۳-۴۲۴.

4.. طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۰، ص۱۵۶، ج۲۲، ص۴۰۷-۴۰۸؛ طبرانی، المعجم الاوسط، ج۷، ص۱۵۶-۱۵۷؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۲۱۰، ۲۷۱.

5.. قاضی نعمان، شرح الاخبار، ج۳، ص۵۲۱؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۲۵۱؛ طبری، دلائل الامامة، ص۱۴۲-۱۴۳؛ بحرانی، حلیة الأبرار، ج۱، ص۱۸۶.

6.. شیخ طوسی، رجال، ص۱۹۴، ۲۰۴، ۲۳۸.

7.. در این باره نک: شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۱۲.

8.. همان، ص۷۱۲-۷۱۳.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9337
صفحه از 478
پرینت  ارسال به