فصل اول: جریان‌شناسی فکری امامیه در بغداد

درآمد

بغداد مركز اسلام است و مدین السلام در آنجا است. با همه ویژگى‏ها، ظرافت، ذوق، بذله‏گویى، دانش دقیق و هواى لطیف دارد. همه خوبى و زیبایى، و هر ظرافت در آنجا و هر ماهرى از آنجا است. هر دل هواى آن دارد، هر جنگ براى به دست آوردن آن، هر دفاع براى نگاهبانى آن است. مشهورتر از آن است كه وصف شود، بهتر و برتر از آن است كه ستایش شود!!!.^۱

این وصف جالب مَقدِسی، جغرافی‌‌نگار برجسته سده چهارم از شهر بغداد - که هم زمان با دوره‌‌ای است که این پژوهش به آن اختصاص دارد - تا حدی جایگاه ممتاز بغدادِ آن روز را در میان شهرهای عراق برای ما روشن می‌کند. اما بغداد که در آغاز به دلیل خوشی آب و هوا و شرایط مطلوب زندگی مورد توجه خلفا قرار گرفته بود، در سال‌‌هایی که مسلمانان برای کسب معرفت به اندیشه‌های برون مرزی می‌اندیشیدند، به سبب اینکه جایگاه مناسبی برای گسترش هر اندیشه‌‌ای که آن روزه