299
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

البته در منابع از این موارد فراوان یافت می‌شود که نویسندگان خط خلافت، اخبار تاریخی و غیر تاریخی را به سبب راویان شیعی و حتیٰ غیر شیعی منصف، به کناری وا نهاده و تضعیف کرده‌اند و در مقابل منقولات راویان ناصبی و خارجی و قاتلان اهل بیت علیهم السلام را انعکاس داده و حتیٰ بر وثاقت آنان نیز پافشاری کرده‌اند.۱

تحقیر و توهین و طرد راویان گزارش‌‌های تاریخی

مخالفان تشیع، راویانی را که بر خلاف اندیشه و دیدگاه اعتقادی آنها اخباری انتشار می‌دادند، علاوه بر تضعیف، تحقیر و توهین نیز می‌نمودند و حتیٰ در این موضوع، از فحش‌های رکیک و زننده هم دریغ نمی‌کردند.۲ گفته شده عبدالرحمان‌بن ‌ابراهیم معروف به «دحیم» - از مشایخ احمد‌بن حنبل - در رابطه با حدیث مشهور نبوی درباره شهادت عمار یاسر می‌گفت: «هر کس فئه باغیه را به اهل شام تفسیر نماید ولد الزنا است».۳

افزون بر این می‌کوشیدند گزارشگران مخالف را منزوی سازند و از این رو جویندگان دانش را از مجالست با آنان بر حذر می‌داشتند، یکی از آن افراد ابراهیم‌بن ابی‌‌یحییٰ مدنی می‌باشد که از انتشار گزارش‌های مربوط به کژی‌ها و

1.. عجلی، معرفة الثقات، ج۱، ص۲۹۱؛ ج۲، ص۱۶۶؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۲۲، ص۳۲۳.

2.. یحییٰ‌بن معین از رجال‌‌شناسان برجستۀ اهل سنت دربارۀ مینا‌بن ابی‌‌مینا مولی عبدالرحمان‌بن عوف گفته است: «مَن مینا الماص بظر أمه حتى یتكلم فی أصحاب رسول اللّه صلی الله علیه و اله» (ابن‌عدی، الکامل، ج۶، ص۴۵۹) برخی دیگر از عالمان اهل سنت نیز چنین فحش رکیکی را به ابوسعید دینار کوفی از متهمان به تشیع (عقیلی، الضعفاء، ج۲، ص۴۲) و همچنین به سعید‌بن ذی لعوه از دشمنان عثمان، نیز داده‌اند. (حاکم نیشابوری، معرفة علوم الحدیث، ص۷۳؛ ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۲۷).

3.. عجلی، معرفة الثقات، ج۲، ص۷۲؛ خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۰، ص۲۶۵.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
298

سازد، جز پذیرش خلافت خلفای نخستین و برتری ترتیبی آنان نزد اهل سنت نبوده است.۱ زیرا این گزارش به صراحت با دیدگاه اعتقادی و کلامی آنان ناسازگاری دارد. بعدها ابن‌ تیمیه نیز به چنین توجیهاتی دست یازیده است؛ به عنوان نمونه او در توجیه هجوم به بیت حضرت زهرا علیها السلام می‌نویسد: «مهاجمان برای پیدا کردن اموالی از بیت المال، خانه حضرت زهرا علیها السلام را جست‌‌وجو کرده‌اند!!!۲

تضعیف برخی گزارش‌‌های تاریخی

یکی از شیوه‌های مخالفان در بی‌اعتبارسازی حقایق تاریخی، تضعیف گزارش‌های تاریخی به دلیل راویان شیعی و یا متمایل به تشیع بوده است. با این بهانه روایات فراوانی را به حاشیه رانده و سلب اعتبار نموده‌اند، تا با این کار از تضعیف مبانی کلامی خود جلوگیری نمایند. مثلاً زائده بن قدامه - از محدثان اهل سنت - از جابر جعفی به سبب اعتقادش به رجعت و از کلبی - ظاهراً هشام‌بن محمد‌بن سائب - به دلیل نقل کرامتی از اهل بیت علیهم السلام۳ روایتی نقل نمی‌کرد.۴ یا اینکه جاحظ معتزلی در رابطه با یک گزارش تاریخی درباره عایشه با تعبیر «تولید الروافض»، اساساً آن گزارش را بی‌پایه و اساس قلمداد كرده است.۵ آنان در این زمینه حتیٰ قواعد ساختگی خود مثل عدالت صحابه را نیز زیر پا گذاشتند و گزارش‌های ابوالطفیل عامر‌بن واثله صحابی رسول خدا صلی الله علیه و اله را نیز بر نمی‌تافتند.۶

1.. دربارۀ برتری ترتیبی خلفا نک: کرمانی، کتاب السنة، ص۲۵۹-۲۶۴؛ اشعری، اصول اهل السنة والجماعة، ص۹۴؛ غزنوی، اصول الدین، ص۲۸۷.

2.. ابن‌تیمیه، منهاج السنة، ج۸، ص۲۹۱.

3.. نقل کرامت از اهل بیت علیهم السلام از هشام‌بن محمد‌بن سائب کلبی گزارش شده (نجاشی، رجال، ص۴۳۴) که ابن حجر آن را به پدرش محمد‌بن سائب کلبی نسبت داده است. (ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ج۹، ص۱۵۸).

4.. ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ج۹، ص۱۵۸.

5.. جاحظ، البغال، ص۲۶.

6.. قال سمعت أباعبداللّه‌بن الأخرم الحافظ وسئل لم ترك البخاری حدیث أبی‌‌الطفیل عامر‌بن واثلة؟ قال: لأنه كان یفرط فی التشیع. (خطیب بغدادی، الکفایة فی علم الروایة، ص۱۵۹).

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9676
صفحه از 478
پرینت  ارسال به