گزارشی تأمل برانگیز، ابان‌بن عثمان احمر کوفی - از یاران امام صادق علیه السلام و از اصحاب اجماع - که مقیم بصره بوده را از ناووسیه خوانده است.۱ هرچند محققان معاصر با پاسخ‌هایی کوشیده‌اند این اتهام را برطرف سازند، ۲ اما با عدم روایت ابان‌بن عثمان احمر از امام کاظم علیه السلام، ۳ اتهام ناووسی وی کماکان باقی است.
ظاهراً فرقه منحرف کاملیه نیز کم و بیش در بصره فعالیت داشته است۴ و بشاربن برد بصری (م.۱۶۷ق) از شاعران نامدار سده دوم را از پیروان این فرقه برشمرده‌اند.۵ برخی نویسندگان، اشعاری از بشاربن برد بصری نقل کرده‌اند که از مذهب کاملی او پرده بر می‌دارد.۶
فعالیت متهمان به غلو در بصره
در اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری می‌توان به طور دقیق، فعالیت‌های خط
1.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۶۴۰؛ با تکیه بر سخن کشی، علامه حلّی در خلاصة الاقوال، ابان‌بن عثمان را فاسد المذهب قلمداد کرده است. (علامه حلّی، خلاصة الاقوال، ص۷۴).
2.. رجال‌‌شناسان معاصر امامیه گفته‌اند که ناووسیه تحریف شدۀ قادسیه می‌باشد. (مامقانی، تنقیح المقال، ج۳، ص۱۳۶؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۱۴۶).
3.. شوشتری، قاموس الرجال، ج۱، ص۱۱۵؛ اما رسول جعفریان ادعا کرده است که ابان‌بن عثمان دو روایت از امام کاظم علیه السلام نقل کرده است (جعفریان، «ابان‌بن عثمان و سیره نویسی»، ص۳۱۳) ولی با مراجعه به مصادر استناد شده، خواهیم دید که راوی از امام کاظم علیه السلام ابان می‌باشد و نه ابان‌بن عثمان. بنابر این روایتی از ابان‌بن عثمان از امام کاظم علیه السلام در دست نیست.
4.. فرقۀ کاملیه پیروان ابوکامل معاذ‌بن حصین نهبانی کوفی را گویند (قاضی عبدالجبار، تثبیت دلائل النبوه، ج ۱، ص۲۱۱) که اعتقاد داشتند اصحاب با عدم بیعت با امام علی علیه السلام کافر شده‌اند و امام علی علیه السلام نیز به خاطر عدم قتال با آنان و دفاع نکردن از حقش کافر شده است. (بغدادی، اصول الایمان، ص۲۱۰؛ آمدی، ابکار الافکار، ج۵، ص۵۳) با این حال در حق امام علی علیه السلام غلو می‌کردند! (شهرستانی، الملل والنحل، ج۱، ص۱۷۴- ۱۷۵).
5.. اسفراینی، التبصیر فی الدین، ص۳۰؛ صفدی، الوافی بالوفیات، ج۲۴، ص۲۳۸.
6.. بغدادی، الفرق بین الفرق، ص۶۰-۶۱.
