نیز به حضور قابل ملاحظه زنادقه در بصره اشاره شده است.۱
عثمانی‌گری در بصره و دشمنی آنان با اهل بیت علیهم السلام
پس از قتل عثمان و آغاز خلافت امام علی علیه السلام، گروهی به هواداری از عثمان برخاسته و ضمن دفاع از عملکرد او، با حضرت علی علیه السلام نیز دشمنی می‌ورزیدند، این گروه در تاریخ فکر اسلامی به «عثمانیه» مشهور شده‌اند.۲ عثمانیان با روی کار آمدن معاویه و در دوران بنی‌امیه، بیش از پیش در شام و دیگر نواحی تقویت شدند و از این رو به شیعه بنی‌امیه نیز معروف بودند.۳
بصره یکی از مواطن اصلی عثمانیگرایان در سده اول و دوم هجری بوده است؛ تا جایی‌که بصره را قطعه‌ای از سرزمین شام در عراق دانسته‌اند.۴ در برهه‌ای محبت به عثمان، شاخصه بارز بصریان به شمار می‌رفته است.۵ گفته شده که سفیان ثوری (م.۱۶۱ق) از عالمان نامدار اهل سنت که در کوفه به تشیع - تفضیل امام علی علیه السلام بر عثمان - گرایش داشت، پس از ورود به بصره از دیدگاه خود بازگشت و - عثمان را بر آن حضرت مقدم می‌داشت - ۶ عثمانیگرایان بصری نه تنها عثمان را بر امام علی علیه السلام برتری می‌دادند، بلکه به شدت با اهل بیت علیهم السلام دشمنی می‌ورزیدند و به «ناصبی» مشهور بودند.۷
1..طبری، دلائل الامامة، ص۲۶۲.
2.. دربارۀ ادعاهای عثمانیه نک: شیخ مفید، الجمل، ص۱۱۰-۱۱۲.
3.. بلاذری، انساب الاشراف، ج۵، ص۴۶۳.
4.. صنعانی، المصنف، ج۴، ص۵۰؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۳۳۳.
5.. عقیلی، الضعفاء، ج۴، ص۴۵۸.
6.. طبری، المنتخب من الذیل المذیل، ص۱۴۲.
7.. ابن‌حجر، لسان المیزان، ج۴، ص۴۳۹.
