مركز حدیثی بغداد، محل تلاقی و تعامل محدثان بزرگ امامیه از نواحی مختلف سرزمینهای اسلامی به ویژه از دو حوزه حدیثی سترگ امامیه، یعنی قم و كوفه به شمار میآمد؛ آثار تولید شده حدیثی در این عصر هم قابل توجه است. با همافزاییِ عالمان امامی، مجموعههای حدیثی قابل توجهی تدوین گردید كه امروزه بیشتر آنها در دست نیست و در تلاطم حوادث زمان از بین رفته است. البته عالمان بغدادی چون شیخ مفید با تألیف كتاب پر ارج امالی و نیز شاگردش شیخ طوسی با نگارش كتابهایی مانند تهذیب الاحكام، استبصار، امالی، مصباح المتهجد و الغیبه موفق شدند با بهرهگیری از آثار پیشینیان بغدادی، بخشی از میراث حدیثی امامیه بغداد را ماندگار سازند. علاوه بر این آثار یاد شده، برخی محصولات حدیثیِ بغدادیان تا سدههای میانی در دسترس عالمان امامی چون سیدبن طاووس و علامه حلی قرار داشته است.۱
میدانیم كه در بغداد دو دسته كتابهای جامعنگاری و تکنگاری در حوزه حدیث امامیه مدون شد. از میان آثار جامعنگاری میتوان از كتاب الجامع فی الفقه ابوعبداللّه صفوانی نام برد، ۲ كه احتمالاً احادیث فقهی را گردآوری كرده بود. تلعكبری، محدث سرشناس بغدادی نیز كتاب الجوامع فی علوم الدین را نوشت و در بغداد بر شاگردانش قرائت كرد.۳ حسینبن بشر اسدی از محدثان گمنام امامیه - ظاهراً در بغداد - با جمعآوری احادیث مسند امام صادق علیه السلام، مشغول تألیف كتاب مهم جامع المسانید شد که البته ناتمام ماند؛۴ به احتمال بسیار زیاد، این اثر در
1.. برای نمونه: ابن طاوس كتاب مهم تأویل ما نزل القرآن از ابن حجام و كتاب أمالی ابوالمفضل شیبانی را در اختیار داشته است (كلبرگ، كتابخانه ابنطاوس، ص۱۸۴، ۵۷۷). همچنین برخی از آثار ابنجنید در دسترس علامه حلّی بوده است.
2.. نجاشی، رجال، ص۳۹۳.
3.. همان، ص۴۳۹؛ نجاشی - ظاهراً در دوران نوجوانی - در مجلس قرائت این كتاب در منزل وی حضور داشته است.
4.. ابن حجر، لسان المیزان، ج۲، ص۲۷۵.