فصل سوم: نظریه أمر بین أمرین در اندیشه امامیه

درآمد

آن‌گونه که پژوهش‌های متعدد در تاریخ اندیشه و کلام نشان می‌دهد، طرح پرسش‌های نظری در حوزه عقاید و پدیدار شدن فرقه‌ها و حلقه‌های کلامی، به اواخر سده نخست هجری باز می‌گردد. در حقیقت، سده دوم را باید عصر پایه‌گذاری دانش کلام به حساب آورد. نخستین گزارش‌های ثبت شده از مجادلات کلامی و نیز پیدایش نگارش‌های کلامی، مربوط به این دوران است و امامیه نیز شرایطی متفاوت با مذاهب دیگر نداشته است. اگرچه معتقدیم چارچوب معرفتی شیعه - در پرتو آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام - از همان آغاز در مدینةالنبی شکل گرفت. از آن رو که شخصیت‌های برجسته شیعی، خود را در عرصه‌های معرفتی و کلامی، نیازمند امام معصوم می‌دانستند و در فهم معارف اعتقادی برای ایشان مرجعیت و اعتبار معرفت‌شناختی قایل بودند، همچنان به خاندان پیامبر صلی الله علیه و اله پناه می‌بردند. از این‌رو می‌توان اندیشه‌های کلامی امامیه را در سده نخست و در میان رهنمود‌های امامان شیعه در مدینه بازیابی کرد. اما آنچه مسلم است، اینکه کلام نظری شیعه در