کتاب "کلام شیعه در پژوهش های غربی (دفتر اول و دوم)" تألیف جمعی از پژوهشگران، به زبان فارسی از آثار پژوهشگاه قرآن و حدیث منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، کتاب "کلام شیعه در پژوهش های غربی (دفتر اول و دوم)" ترجمه مقالاتی از ویلیام مونتگمری وات،میشل ام. مازاوی، سعید امیرارجمند و نیز مقالاتی از جمعی از پژوهشگران در این حوزه دانشی می باشد.
با نگاهی به نگاشته‌‌ها و تحقیقات انجام شده توسط شیعه‌‌پژوهان و اسلام‌‌شناسان غربی نشان میدهد که حجم وسیعی از پروژه‌‌های علمی، به هویت فکری و معرفتی شیعه اختصاص یافته است. انجام پژوهش‌های فراگیر و نگارش صدها مقاله و کتاب در موضوعات مختلف مرتبط با شیعه، برگزاری همایش‌ها و نشست‌های تخصصی با موضوع تاریخ، عقاید و آموزههای تشیع و نیز هدایت پایان‌‌نامه‌‌ها و برنامه‌‌ریزی فرصت‌های مطالعاتی ویژه در حوزه شیعه، بخشی از فعالیت‌های صورت گرفته در چند دهه گذشته است. این آثار در گذشته بیشتر توسط خود غربیان نوشته می‌‌شد، اما امروزه نوشته‌‌هایی با زاویه نگاه یا روش همسو با آثار غربیان، توسط پژوهشگرانی با ریشۀ اسلامی و شیعی نگاشته میشود.
در همین راستا گروه مطالعات تطبیقی و استشراق پژوهشکده کلام اهل‌‌بیت علیهم السلام با خوانش یا ترجمه آثار شیعه‌‌پژوهان غربی، دست به نقد روشی و محتوایی پژوهش‌های آنان اقدام کرده و بر پایه مسلّمات تاریخی و منابع معرفتی اصیل و کهن شیعه، اشتباهات و نتایج نادرست احتمالی آثار مستشرقان را ارائه می دهند.
اثر حاضر اولین مرحله تحقیقات پژوهشگران گروه مطالعات تطبیقی و استشراق است که در قالب ترجمه و نقد مقالاتی از مجموعه «Shi’ism» انجام پذیرفته است. این مجموعه دایرة المعارفی چهار جلدی در حوزه مطالعات شیعی است که در سال ۲۰۰۸ میلادی توسط انتشارات راتلج به چاپ رسیده است. این مجموعه مقالات در بخش‌های پیدایش و سیر تحول تشیع، کلام و فلسفه، فقه، مراسمات و آیین‌ها و دولت و حکومت توسط محققان معاصر غربی در حوزه شیعه‌شناسی نوشته شده است. در انجام این پروژه، مقالاتی انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند. در ابتدا این مقالات توسط پژوهشگران گروه ترجمه شد و سپس نقد آنها بر پایه منابع تاریخی و قرآن و روایات صورت گرفت و تا اندازه‌ای به نقاط ضعف و یا قوت هر یک اشاره گردید.
در انجام این پروژه، هفت مقاله انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند. ترتیب چینش مقالات می‌توانست بر اساس تقدم و تأخر آنها در مجموعه Shi’ism باشد؛ اما از آنجا که ارجاع خاصی در آنها به مقالات پیش از خود وجود ندارد و همچنین ناظر به دیگری نیز نوشته نشده‌اند، تصمیم بر آن شد که ترتیب موضوعی مبنای چینش مقالات قرار گیرد.
از این‌رو، این مجموعه در دو دفتر جانمایی شد: دفتر اول: مقالات تاریخی و دفتر دوم: مقالات کلامی.
دفتر دوم، بیشتر به مقالاتی اختصاص دارد که به صورت مستقیم به بعضی از آموزههای مکتب تشیع ورود کرده و جنبه‌های مختلف آن را مورد بررسی قرار میدهد. البته این دسته از مقالات به روند تنسیق این تعالیم در درون شیعه نیز می‌پردازند، اما تمرکز اصلی بر بیان آموزه و جوانب آن است. این دفتر چهار مقاله را در خود جای داده است:
اشمیتکه در مقاله «علامه حلّی و کلام شیعی- معتزلی» با بررسی اجمالی کلام امامیه و مکاتب شکل گرفته در درون آن تا زمان علامه حلی، نظریات مطرح هر مکتب را مطرح و میزان تأثیرپذیری از تفکرات دیگر چون اهل حدیث و معتزله را متذکر میشود. در ادامه، او نظریات کلامی حلّی را بیان کرده و رابطهای میان آنها و دیدگاه‌های کلامی معتزله و به خصوص ابوالحسین بصری برقرار کرده و در انتها فهرست الفبایی آثار علامه حلّی را ذکر می‌کند.
در مقاله «پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه» نیز با مسأله جانشینی و انتقال آن به امام علی۷ از طریق وراثت و وصایت براساس دیدگاه شیعه روبه‌رو هستیم. روبین در این مقاله سعی دارد با مبنا قرار دادن اصل مؤاخات، حلول نور محمدی و وصیت همگانی در مسأله جانشینی، نگاه شیعی انتقال ولایت از پیامبر به امام علی۷ را توضیح دهد. همچنین او با برقراری تناظر میان تعالیم شیعه در مسأله جانشینی با عقاید یهودی-مسیحی، شیعه را اولین گروهی می‌داند که چنین تعالیمی را وارد دنیای اسلام کردند.
«مراسم عزاداری رایج شیعی» از پیتر چلکوفسکی اما به توضیح مراسمهای عزاداری شیعه در مناطق مختلف از جمله ایران، عراق و دیگر کشورهای عرب، شبه قاره هند، قفقاز و آناتولی و حتی منطقه کارائیب، نمادپژوهی و معناشناسی هر یک می‌پردازد. چلکوفسکی با توضیح شکل‌های مختلف عزاداری مانند نوحه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، قمه‌زنی، شمایل‌برداری و ... تلاش می‌کند بر اساس نگاه خود معناشناسی هر یک را بررسی کند و بیان نماید که هر یک نماد چه چیزی است.
آخرین مقاله این دفتر به «آموزه تقیه در شیعه» اختصاص دارد و توسط شیعه‌پژوه معرف اسرائیلی، اتان کلبرگ نوشته شده است. او با تقسیم آموزه تقیه به تقیه احتیاطی و تقیه غیراحتیاطی و بیان شاهد مثال‌هایی از شکل‌های مختلف آن در احادیث مکتب تشیع، دست به تبیین این نظریه و جوانب آن از نگاه شیعه می‌زند.
با توجه به این رویکرد، پژوهش حاضر در دو مجلد و به قرار ذیل می باشد:
جلد اول:
۱. مکتب تشیع در دوران بنی امیه
۲. نقدی بر دیدگاه شیعه شناسی مونتگمری وات
۳. مکتب تشیع در دوران مغول
۴. بررسی انتقادی دیدگاه میشل مازاوی در تاریخ تشیع
۵. بحران امامت و شکل گیری نهاد غیبت در مکتب تشیع دوازده امامی؛ دیدگاهی اجتماعی - تاریخی
۶. چالش های تاریخی موضوع امامت و نهاد غیبت؛ نقد و بررسی
جلد دوم
۷. علامه حلی و کلام شیعی- معتزلی
۸. نقد انگاره تأثیرپذیری علامه حلی از ابوالحسین بصری
۹. پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه
۱۰. اوری روبین و نظریه امامت موروثی شیعه در بوته سنجش
۱۱. مراسم عزاداری رایج شیعه
۱۲. نقد انگاره چلکوفسکی در عزاداری شیعه
کتاب "کلام شیعه در پژوهش های غربی" تألیف جمعی از پژوهشگران،از سوی پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، به زبان فارسی، در قطع رقعی، در دو جلد (دفتر اول و دوم) و در ۵۳۶ صفحه به نگارش درآمده است و در سال ۱۳۹۹ با همکاری انتشارات دارالحدیث منتشر شده است.
