حجت الاسلام دکتر عباسی با تأکید بر این که تحلیل محتوای متون دینی ظرفیتی بزرگ برای استنباط گزاره های روانشناختی است، گفت: البته ما بی نیاز از اصول فقه به معنای اعم و مباحث تجربی نیستیم.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، حجت الاسلام و المسلمین دکتر مهدی عباسی در نشست علمی مجازی «پژوهش های اسلامی روان شناختی (ظرفیت‌ها و چالش‌ها)» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث با همکاری مجمع رؤسای پژوهشگاه های علوم انسانی – اسلامی در روز دوشنبه ۲۴ آذر ۹۹ برگزار شد اظهار داشت: دین دو ماهیت دارد یا از دو زاویه به دین می‌توان نگاه کرد که یک بعد یا حیثیت، هویت استقلالی دین است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث با بیان این که عمدتا به عنوان یک موضوع به این بعد نگاه می‌شود، ابراز داشت: این قسمت در مناسبت بین روانشناسی و اسلام و دین یا پژوهش های اسلامی و روانشناسی قد علم می‌کند و روانشناسان در این قسمت پدیده ای را به عنوان دین بررسی می‌کنند.
وی اضافه کرد: قطعا تجربه روانشناسان نشان می دهد، دین و معنویت برای بشر مفید است و عقیده دارند که ما درباره سلامت روانشناختی نمی توانیم به مقوله معنویت و دین بی توجه باشیم.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که زاویه دوم نگاه به دین، هویت حکایتی و منبع بودن دین است، گفت: این قسمت با مفروض دانستن علم اولیای دین است که اعلم دانشمندان زمان خودشان بودند و بر اساس هیچ هوا و هوس و مسائل نفسانی صحبت نمی کردند بلکه روایت هایشان مبتنی بر واقعیت است و ما مواجهیم که این قسمت نیز گزاره های علمی دینی را به دست می دهد.
حجت الاسلام والمسلمین عباسی در ادامه با اشاره به این که در این هویت حکایتی یا هویت با عنوان منبع علمی نیازمند روش هستیم، خاطرنشان ساخت: سؤالات متعددی در این قسمت مطرح است از جمله این که آیا می توانیم با صرف مراجعه به یک سوره یا چند کتاب حدیثی چند عامل شخصیت را تبیین کنیم؟ در کل می‌توان گفت با توجه به احصایی که انجام شده و بررسی نظریه ها، سه روش برای تحلیل داده هایی که از معارف دینی در دست ما هست وجود دارد که اگر این سه روش تحلیل در کنار هم قرار بگیرد می توانیم بگوییم روانشناسی اسلامی امکان دارد، تحقق هم پیدا کرده است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه قرآن و حدیث بیان داشت: روش اول، مطالعات رواشناختی در متون دینی است که مبتنی بر تحلیل گزاره هایی است که در معارف دینی وجود دارد، به عنوان مثال در آیه ۵۴ سوره زخرف می خوانیم «فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا فَاسِقِينَ» یعنی فرعوم قوم خودش را تحقیر کرد و آنها چون انسان های فاسقی بودند از فرعون اطاعت کردند، بنابراین این آیه رابطه بین سه متغیر را ایجاد کرده است؛ استخفاف قوم، اطاعت از ظالم و وضعیت قوم که فسق و فجور است، از این رو می توانیم بگوییم خار و ذلیل کردن یک گروه می‌تواند اطاعت آنها را از ظالم پیش بینی کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: در این تحلیل مهم این است که در این گزاره های دینی به تک تک آیات ورود کنیم و با روش تحلیل محتوایی متون دینی گزاره های علم دینی را استنباط کنیم چون مفروض رسیدن به علم دینی است و آن موقع در طرح های مختلف پژوهش می توانیم ورود کنیم.
حجت الاسلام والمسلمین عباسی با بیان این که روش تحلیلی دوم استفاده از اصول فقه به معنای اعم است، گفت: در نهایت باید تأکید کنیم ما بی نیاز ار روش های تجربی نیستیم، در حقیقت ما نیاز به سنجه ها و ابزارهایی داریم که بر اساس مفهوم سازی و مفهوم پردازی دینی از آنها استفاده کنیم و بر اساس مفهوم پردازی و مدل های مفهوم، سنجه ها و پرسش نامه هایی را تهیه و تکمیل کرده و وضعیت جامعه را توصیف کنیم.
ایشان در پایان سخنان خود خاطرنشان ساخت: بنابراین روش تحلیل محتوای متون دینی یک ظرفیت بسیار گسترده است که از صد گام در گام اول یا دوم هستیم، گفتیم مسأله دوم روش های مبتنی بر اصول فقه به معنی الاعم است که از مباحث مختلف اصول فقه استفاده کنیم و سوم آنکه ما بی نیاز از تجربه و اندازه گیری بر اساس مبانی و مفاهیم دینی نیستیم و هر سه روش از نظر روش شناسی می‌تواند یک فرصت گسترده و مهم برای استفاده و استنباط مباحث روانشناختی اسلامی باشد.
دریافت صوت نشست علمی:
