حجت الاسلام دکتر پسندیده ضمن انتقاد بر رویکردهای اسلامیزه سازی مطالعات رواشناختی و همچنین رویکرد انطباقی انتقادی تأکید کرد که در مطالعات اسلامی - روانشناختی باید آموزه های قرآنی و روایی تئوریزه شود.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه قرآن و حدیث، حجت الاسلام و المسلمین عباس پسندیده در نشست علمی مجازی «پژوهش های اسلامی روان شناختی (ظرفیت‌ها و چالش‌ها)» از سلسله نشست‌های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که از سوی پژوهشگاه قرآن و حدیث با همکاری مجمع رؤسای پژوهشگاه های علوم انسانی – اسلامی در روز دوشنبه ۲۴ آذر ۹۹ برگزار شد، در تبیین چالش‌های پیش روی پژوهش‌های روانشناسی اسلامی اظهار داشت: یکی از چالش‌های بسیار مهمی که داریم چالش روش شناسی است یعنی نوع مطالعاتی که در بحث‌های اسلامی روانشناختی داریم، به لحاظ روشی اشکالاتی دارد.
رئیس پژوهشکده اخلاق و روانشناسی اسلامی با تأکید بر اینکه باید رویکردهای کلان در این حوزه را بررسی کنیم، گفت: فهم و بررسی این مسأله می‌تواند به تبیین هرچه بیشتر و بهتر بحث ما کمک کند و در کل سه رویکرد کلان در این حوزه وجود دارد رویکرد اول رویکرد انطباقی صرف است.
وی اضافه کرد: رویکرد «انطباقی» یا رویکرد «همانندی» یا رویکرد «این همانی» به این معنا است که از مطالعات اسلامی برای تأیید و نشان دادن هماهنگی آموزه‌های دینی با مطالعات و تحقیقات روانشناختی استفاده می‌کنیم. در این رویکرد افراد مایل هستند نظریه‌های روانشناختی را اخذ کنند و بعد آیه یا روایتی از منابع اسلامی انتخاب و هماهنگی این دو را با هم نشان بدهند در مطالعات انطباقی یا تطبیقی فقط هدف تأیید پژوهش‌های روش شناختی است.
ایشان با بیان اینکه این رویکرد خالی از اشکال نیست، عنوان کرد: اشکال این عمده این روش این است که اگر آیه و روایت دیگری به این مجموعه اضافه شود ممکن است نتیجه تحقیقات تغییر کند؛ بنابراین یکی از مشکلات بزرگ در حوزه مطالعات اسلامی روانشناختی این گونه مطالعات است که بعضاً به آن توجهی نمی‌شود.
ایشان با بیان اینکه رویکرد دوم رویکرد تطبیقی انتقادی بین دیدگاه اسلام و دیدگاه‌های روانشناختی است، ابراز کرد: این رویکرد می‌گوید: ما یافته‌های مطالعات اسلامی و روانشناختی را بر هم تطبیق می‌دهیم ولی نگاه ما باید انتقادی و نقادانه باشد و بسنده نکنیم که یکی از آیات و روایات گرفته شود و با نتایج تحقیقات روانشناسی مقایسه شود.
حجت الاسلام و المسلمین پسندیده ادامه داد: این رویکرد می‌تواند مشابهت‌ها و تمایزها را نشان بدهد و خوبی این رویکرد این است که اشکال رویکرد اول را نخواهد داشت ولی باید توجه کرد که مطالعات تطبیقی انطباقی انتقادی برای نقطه شروع خوب است ولی به عنوان یک قرارگاه و آخر خط مناسب نیست.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: رویکرد سوم رویکرد تأسیسی است که بنده از آن به تئوریزه کردن آموزه‌های دینی یاد می‌کنم، مثلاً وقتی قرآن کریم در قضیه فرعون تأکید دارد که استخفاف نتیجه اش اطاعت است (فاستخف قومه فأطاعوه) توصیفی از واقعیت است که تحلیل روانشناختی دارد و باید به این سوال پاسخ بدهیم که مبتنی بر چه تبیینی خواهد بود؟ بنابراین احتیاج به تئوریزه کردن دارد
وی ادامه داد: قرآن کریم در جایی می‌فرماید: «لا یَسْأَمُ الْإِنْسانُ مِنْ دُعاءِ الْخَیْرِ وَ إِنْ مَسَّهُ الشَّرُّ فَیَؤُسٌ قَنُوطٌ» یعنی انسان هیچگاه از خواستن چیزهای خوب خسته نمی‌شود ولی اگر این آدم دچار بلا و سختی شود دچار ناامیدی می‌شود؛ روانشناسی پدیده هارا تبیین می‌کند باید پاسخ بدهد که یأس و نا امیدی چه تبیینی دارد؟ این آیه شریفه می‌تواند این نظریه را داشته باشد که کسانی که همیشه دنبال لذت هستند و دلشان می‌خواهد هیچگاه سختی و گرفتاری نبینند دچار نا امیدی می‌شوند و این رویکرد تئوریزه کردن است.
رئیس پژوهشکده اخلاق و روان شناسی اسلامی با بیان اینکه در اوایل انقلاب بیشتر رویکرد انطباقی داشتیم و دنبال اسلامیزه کردن روانشناسی بودیم، گفت: اسلامیزه کردن روانشناسی نه خدمت به علم است نه دین بلکه فقط یافته‌های روانشناسی را تقدیس می‌کند؛ بعدها رویکرد تطبیقی توسعه پیدا کرد و اکنون مطالعات آرام آرام به سمت رویکرد سوم حرکت می‌کند ولی ضعیف است.
دریافت صوت نشست علمی:
