171
روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها

ما می‌دانیم که سینه تو به سبب آنچه می‌گویند، تنگ می‌شود. پس با ستایش پروردگارت تسبیح بگو و از سجده‌کنندگان باش و تا دم مرگ، پروردگارت را عبادت کن!).

مراد از «ساجدین»، نمازگزاران است. پس دستور، دستور به نماز خواندن است نه سجده کردن تنها، و اگر نماز را سجده نامیده، به خاطر این است که سجده، افضل اجزای نماز است.۱

سفارش موسی علیه السلام به بنی اسرائیل برای مقابله با تهدیدهای فرعون مبنی بر یاری از خدا در کنار صبر و پایداری، از دیگر موارد بیان کننده استعانت از خدا به وسیله صبر است که پیش از این بیان شد.

افزون بر آیات یادشده که امر به نماز اعم از واجب و مستحب، در کنار توصیه به شکیبایی بیان شده بود، در آیه‌ای دیگر، اقامه نماز شب را از میان نمازهای مستحبّی در بالا بردن آستانه تحمّل انسان تأثیرگذار می‌داند. خداوند متعال در آیات آغازین سوره مزّمّل با عبارت (یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ؛ ای جامه به خود پیچیده!)، پیامبر صلی الله علیه و اله را ـ که گویا برای دفع غم و اندوهی که از استهزا و اذیت ایشان در مقابل دعوتش، به وجود آمده بود، و جامه‌ای به خود پیچیده بود تا لحظه‌ای استراحت کند۲ ـ مورد خطاب قرار می‌دهد و می‌فرماید:

(قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلاً * نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلاً * أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلاً * إِنَّا سَنُلْقِی عَلَیْكَ قَوْلاً ثَقِیلاً.۳

«شب را، جز کمی، به پا خیز! نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن، یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان؛ چرا که ما به زودی سخنی سنگین به تو القا خواهیم کرد!).

به گفته علّامه طباطبایی رحمة الله، آیه (إِنَّا سَنُلْقِی عَلَيْكَ قَوْلاً ثَقِیلاً) در مقام تعلیل برای امر به قیام در شب است و مراد از «قیام در لیل»، به پا خاستن در شب برای نماز است. همچنین ایشان با توجّه به خطاب «یا ایها المزمل» که خطابی است مخصوص

1.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج‏۲۰، ص۲۲۶.

2.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج‏۲۰، ص۹۴.

3.. سورۀ مزمّل، آیۀ ۱ ـ ۵.


روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
170

در افزایش توان در تحمّل سختی خواهد بود. شخصی که قرار است صبر پیشه کند و در برابر حوادث گوناگون ایستادگی نماید و از پا در نیاید، نیاز به قدرت روحی و نیروی اراده و عزمی راسخ دارد تا در برابر انبوه مشکلات، وحشت نکند و با سلامت کامل، موقعیت پیش‌آمده را پشت سر گذارد. در قرآن کریم معمولاً برای کسب چنین قدرتی، به نماز خواندن سفارش شده است. تقریباً هیچ جا نیست که دعوت به صبر نزدیک به دعوت نماز نیز نبوده باشد.۱ البته تعبیرها از جایی به جایی دیگر تغییر پیدا می‌کند، گاه این مقارنتْ صریح است همچون (وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلوةِ)،۲ یا آیه (وَ أَقِمِ الصَّلَوةَ طَرَفَی‏ِ النهَّارِ وَزُلَفًا مِّنَ الَّيْل... وَاصْبرِ فَإِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِین)۳ و آیه (وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَوةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا).۴ گاه نیز با دعوت به رکوع و سجود به عنوان مظهر یا جوهر نماز، به آن اشاره می‌شود که در این آیات آمده است: (فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ... *وَمِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَسَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا).۵

به گفته مفسّران، منظور از سجود برای خدا همان نماز خواندن است. چنانچه تسبیح شبانه نیز به نماز شب تفسیر شده است.۶ امر به سجده بر آستان پروردگار در آیه زیر به عنوان نسخه‌ای برای رفع اندوه و کسب نیرو و سعه صدر بیشتر پیامبر صلی الله علیه و اله که به جهت گفته‌های ناپسند دشمنانش دل‌تنگ و محزون شده بود، بیان شده است:

(وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِمَا يَقُولُونَ * فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِينَ * وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّی يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ.۷

1.. تفسیر هدایت، ج‏۱۴، ص۱۲۹.

2.. (و از شکیبایی و نماز گزاردن مدد بگیرید) (سورۀ بقره، آیۀ ۴۵ و ۱۵۳).

3.. (و در دو طرف روز، و اوایل شب، نماز را برپا دار... و شکیبایی کن؛ که خداوند، پاداش نیکوکاران را ضایع نخواهد کرد!) (سورۀ هود، آیۀ ۱۱۴ و ۱۱۵).

4.. (و خانواده‏ات را امر به نماز کن و بر آن صبر نما) (سورۀ طه، آیۀ ۱۳۲).

5.. (پس در [تبلیغ و اجرای] حکم پروردگارت شکیبا باش... در شبانگاه برای او سجده کن، و مقداری طولانی از شب، او را تسبیح گوی!) (سورۀ انسان، آیۀ ۲۳ و ۲۶).

6.. ترجمۀ تفسیر المیزان، ج‏۲۰، ص۲۲۶.

7.. سورۀ حجر، آیۀ ۹۸ و ۹۹.

  • نام منبع :
    روش‌های توان‌افزایی در سختی‌ها
    سایر پدیدآورندگان :
    محسن عطاءالله
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 22891
صفحه از 368
پرینت  ارسال به