255
قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی

خلقت آدم نوشته شده، جعفر صادق[[ع]] از خرمای نخلی که او غرس کرده بوده، بازیابی کرده است. این سند مشتمل بر اعلام ایمان (شَهادَة)، و نیز اسامی دوازده امام بوده است.۱

کارایی سندهای دیگر، نشان دادن توانایی امامان در انجام معجزات بوده است. بدین ترتیب، در قبضه شمشیر پیامبر[[ص]] طومار (صَحیفَة) کوچکی تعبیه شده بود که مشتمل بر حروف الفبای رمزی بوده، که معجزات به کمک آنها انجام می‌شده‌اند.۲ علی[[ع]] شمشیر او را به ارث برد و توانست با آن معجزاتی همانند معجزات پیامبر[[ص]] انجام دهد؛ و به همین ترتیب حسن و حسین[[ع]]، و البته نه محمد بن حَنَفیَّة.۳

یک طومار بسیار مهم دیگر، که جَعفَر صادق[[ع]] آن را در صندوق مخصوصی نگاه می‌داشته، فهرستی (دیوان) از شیعیانِ گذشته، حال و آینده را در خود داشته است. گاهی امام به درخواست کسی از پیروانش پاسخ مثبت می‌داد و این طومار را بررسی می‌کرد تا معلوم شود که آیا نام درخواست‌کننده (یا کسی که درخواست‌کننده راجع به او سؤال کرده بوده) در آن فهرست هست یا نه. به این صورت، حسین[[ع]] توانست برای حامی قدیمی خود، حَبابة الوالِبیَّة مسجل کند که نام یکی از عموزادگانش در این فهرست وجود دارد،۴ و چند سال بعد جَعفَر صادق[[ع]] مجدداً به وی اطمینان داد که نام یکی از برادرزادگان وی نیز در آن

1.. ن.ک: اَمالی طوسی، ج۲، صص۵۶-۵۷؛ Kohlberg, "From Imāmiyya”, p. ۵۲۵ .

2.. بصائر الدرجات، ص۳۰۸، ش۴؛ الکافی، ج۱، ص۲۹۶، ش۱۳؛ ابن‌بابوَیه، الخِصال، نجف، ۱۳۹۱/۱۹۷۱، صص۶۱۱-۶۱۲، مذکور در بِحار الانوار، ج۴۰، ص۱۳۳. قس: احادیثِ راجع به علم امامان به اسم اعظم خدا (مثلاً در بِحار الانوار، ج۲۷، صص۲۵-۲۸ و منابعِ مذکور در آنجا).

3.. بصائر الدرجات، ص۳۰۷، ش۱؛ الاختصاص، ص۲۷۸، هر دو مذکور در بِحار الانوار، ج۲۶، صص۵۵-۵۶. همچنین ن.ک: مناقب آل ابی‌طالب، ج۱، صص۳۱۵-۳۱۶. سند دیگری که علی[[ع]] در نیام ( قِراب) شمشیر پیامبر[[ص]] پیدا کرد، و جَعفَر صادق [[ع]] آن را شبیه انگشت (مِثل الاِصبَع) توصیف کرده است، ظاهراً به موضوعات فقهی مربوط می‌شده؛ ن.ک: کتاب المحاسن، ج۱، صص۱۷-۱۸.

4.. بصائر الدرجات، صص۱۷۱-۱۷۲، ش۴، مذکور در بِحار الانوار، ج۲۶، ص۱۲۲.


قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
254

صَحیفَة الزَهراء تنها یکی از چندین سندی است که شیعیان امامی آنها را به عنوان دلیلی بر درستی اعتقادشان به دوازده امام نقل کرده‌اند. متن بعدی، طوماری الهی است که پیامبر[[ص]] به علی[[ع]] داده، و گفته می‌شود که دوازده بخش دارد، که هر یک از آنها با مُهری مجزا ممهور شده است. پیامبر[[ص]] به علی[[ع]] گفت که از اولی مُهر بگشاید و طبق دستورالعمل‌هایی که در آن آمده عمل کند؛ و هر یک از امامان بعدی نیز می‌بایست مُهر دیگری را گشوده و از دستورالعمل‌های ویژه آن تبعیت می‌کردند.۱ این متن احتمالاً همان کِتاب مَختوم است که کُلینی از آن نام برده، و مشتمل بر اسامی دوازده امام است.۲ کِتاب مَختوم نیز به نوبه خود با تعبیر وَصیَّة مورد اشاره قرار گرفته، و گفته شده که تنها کتاب مُهرشده‌ای است که پیامبر[[ص]] از آسمان ‌دریافت کرده است.۳ گفته شده علی[[ع]] پیش از عزیمت به کوفه، وَصیَّة را به همراه کتاب‌های دیگر خود به اُمّ سَلَمَة سپرد، و وی نیز به هنگام بازگشت حسن[[ع]] به مدینه، آن را به او داد.۴ سند دیگری را، که ظاهراً ۲۰۰۰ سال پیش از

1.. کتاب الغَیبة نعمانی، صص۳۵-۳۶؛ مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۲۵۷؛ قس: بِحار الانوار، ج۳۶، صص۱۹۲ به‌بعد.

2.. الکافی، ج۱، صص۲۷۹-۲۸۰، ش۱، مذکور در الزام الناصب، ج۱، ص۲۳. قس: اکمال الدین، صص۲۲۷ و ۶۳۰.

3.. الکافی، ج۱، ص۲۷۹، ش۱؛ کتاب الغَیبة نعمانی، ص۳۵. همچنین ن.ک: الکافی، ج۱، صص۲۸۱ـ۲۸۳، ش۴، مذکور در البرهان، ج۴، صص۵-۶؛ قس: بصائر الدرجات، ص۱۵۰، ش۱۷، الکافی، ج۱، صص۲۳۵-۲۳۶، ش۸. جهت ملاحظۀ مطالب بیشتر ن.ک:
Amir-Moezzi, Le guide divin, pp. ۱۶۷-۱۶۸, ۱۸۸-۱۸۹.

4.. الکافی، ج۱، ص۲۹۸، ش۳و ۴. به رغم آنکه منابع تصویری یکپارچه به دست نمی‌دهند، ظاهراً اصطلاح صَحیفَة مَختومَة مترادف با کِتاب مَختوم به کار می‌رود، و اصطلاح وَصیَّة نیز شکل کوتاه‌شدۀ وَصیَّة باطِنَة باشد، پس چهار نام مختلف برای یک سند واحد عنوان شده است. طبق نقلی، این سند (که در اینجا با تعبیر صَحیفَة مَختومَة مطرح شده) را حسن و حسین[[ع]] به اُمّ سَلَمَة دادند (بصائر الدرجات، ص۱۷۷، ش۱۰)؛ اما در گزارش دیگری، وَصیَّة باطِنَة یکی از سه چیزی است که حسین[[ع]] به دختر ارشد خود، فاطمه، سپرد، و دو چیز دیگر عبارت‌اند از وَصیَّة ظاهِرَة و همان کِتاب مَلفوف پیش‌گفته (بصائر الدرجات، ص۱۴۸، ش۹، مذکور در بِحار الانوار، ج۲۶، صص۳۵-۳۶، ج۴۶، ص۱۷). در جای دیگری گفته شده که وی دو چیز، یعنی کِتاب مَلفوف و وَصیَّة ظاهِرَة (بصائر الدرجات، ص۱۶۳، ش۳، ص۱۶۴، ش۶؛ الکافی، ج۱، ص۲۹۱، ش۶، صص۳۰۳-۳۰۴، ش۱)، یا تنها یک چیز، یعنی وَصیَّة ظاهِرَة، که گفته می‌شود در ضمن یک کِتاب مُدَرَّج (به همان معنای کِتاب مَلفوف) بوده (بصائر الدرجات، صص۱۴۸-۱۴۹، ش۱۲، ص۱۶۸، ش۲۴؛ الکافی، ج۱، ص۳۰۴، ش۲) را به دختر ارشد خود داده است.

  • نام منبع :
    قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمد علي طباطبايي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9145
صفحه از 311
پرینت  ارسال به