177
قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی

با تلاش نوری برای فراهم آوردن سیاهه‌ای از تمام روایاتی که درباره تحریف هستند، شمار آیاتی که به شکلی دچار تحریف شده‌اند بسیار بسیار زیاد می‌شود. در پایان تنها ۱۷ سوره در قرآن باقی می‌مانند که از تحریف و تغییر مصون مانده‌اند.

نوری کتابش را با بخش دوم، که بسیار کوتاه‌تر از بخش اول و شامل فقط یک فصل در ۳۹ صفحه است، به پایان می‌برد. او در این بخش که به رد آراء دیگر نویسندگان شیعی در رد احتمال تحریف قرآن می‌پردازد.۱ او در این فصل تفسیر دو آیه حجر۱۵: ۹ و فصلت۴۱: ۴۱-۴۲، به عنوان تضمین الهی در برابر تحریف، و مخصوصا استدلال شریف مرتضی ضد تحریف را، که فضل حسن طبرسی در مجمع البیان نقل کرده، بررسی می‌کند. نوری در اینجا تنها به نقل قول از مراجع معروف اکتفا نمی‌کند، بلکه سعی می‌کند تا استدلال منطقی ارائه دهد. برای مثال او برای رد این ادعا که فراوانی معتقدان به یک عقیده ضامن درستی آن است، نمونه‌هایی می‌آورد که مسلمانان درباره چند عمل فقهی قرآنی با یکدیگر دچار اختلاف شده‌اند [[پس عجیب نیست که درباره برخی آیات هم دچار اختلاف شده باشند]]. اعمال پرتکراری مثل اذان، جزئیات وضو و حتی شکل درست نماز، همگی دچار تغییراتی شدند که روشن است تحریفی از شکل اولیه هستند. اقلیت مؤمنان صادق همواره در تقابل با اکثریت جاهل و منافق بوده‌اند. در پایان نوری از استدلال شریف مرتضی در تشبیه قرآن به دیوان اشعار به شدت انتقاد می‌کند که با این تشبیه نتیجه گرفته است پس هر خواننده‌ای باید بلافاصله انواع تحریف را تشخیص دهد. نوری در جواب می‌گوید که شرایط خلق این دو اثر اصلاً قابل مقایسه نیستند. زیرا متن دیوان شعر را نویسنده یکجا می‌نویسد، حال آن که قرآن به تدریج طی ۲۰ سال نازل شده است. آیات جداجدا به شدت پراکنده بودند و جمع‌آوری‌شان کار بسیار دشوار بوده است. اگر یک مجموعه اشعار هم این گونه جمع شود، همین اتفاق [[که برای قرآن افتاده]] برایش می‌افتد.

کتاب نوری، در دوران مدرن، اولین بررسی واقعاً نظام‌مند مسئله تحریف قرآن است.

1.. فصل الخطاب، صص۳۵۹-۳۹۷.


قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
176

القرائات احمد بن محمد سیاری. کتاب القرائات ـ که ظاهرا تنها نمونه باقی‌مانده از آثار متقدم در باب تحریف است که امروزه جز نامشان چیزی از آنها نمی‌دانیم ۱ نقشی اساسی در فصل دوازدهم دارد: بیش از ۳۰۰ روایت، یعنی تقریباً یک سوم روایات، مستقیماً از این کتاب نقل شده‌اند. دومین منبع از نظر اهمیت در این فصل، تفسیر علی بن ابراهیم قمی است که بخش عمده خود آن هم بر اساس کتاب سیاری است.۲

روایاتی که نوری نقل می‌کند تنها محدود به این نیست که سنیان حق امامان شیعه برای رهبری معنوی جامعه را غصب کرده‌اند. در این روایات محدوده گسترده‌ای از مسائل، از اعراب گذاری یا رسم الخط آیات گرفته تا ادعای بسیار تهورآمیز حذف یک‌سوم وحی اصلی مطرح شده است.۳ بااین‌حال مهم‌ترین مطالب ناظر به ظلمی است که از طریق حذف بعضی اصطلاحات و اشارات در قرآن بر شیعیان رفته است. سیاهه مثال‌ها بسیار بلند است و در اینجا فقط به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم: معروف‌ترین مثال مربوط به آیات آل عمران۳: ۱۱۰ (که به جای خیر أمّة می‌خواند: خیر ائمة) و مائده۵: ۶۷ (که کلمات في علي را به آیه می‌افزاید) است. شکل کامل آیه اعراف۷: ۱۷۲ که طبق آن فرزندان آدم شهادت می‌دهند که محمد[[ص]] رسول خدا و علی[[ع]] امیر مؤمنان است، دوباره بر اهمیت تشیع در تاریخ مقدس از همان آغاز تأکید می‌کند. حتی از فاطمه[[س]]، حسن[[ع]] و حسین[[ع]] نیز در آیه‌ای درباره آدم (طه۲۰: ۱۱۵) نام برده می‌شود. در کل، اصطلا ح في علي و یا ذکر ولایة او در ۴۰ آیه دیده می‌شود و در ۲۰ مورد امامان با عبارت آل محمد مورد اشاره قرار می‌گیرند. به اینها باید آیاتی را که در آنها نام امامان به شکل غیرمستقیم یا شاید ظریف‌تر آمده هم اضافه کرد.۴

1.. قس: Amir-Moezzi, Le guide divin, ۲۲۵-۲۶ ؛ تصحیحی انتقادی از کتاب سیاری توسط محمدعلی امیرمعزی و اتان کلبرگ در دست انجام است.

2.. Kohlberg, "Attitude”, ۲۱۳ (voir supra, note ۱۱).

3.. این سخن به احمد بن علی طبرسی در کتاب الإحتجاج (صص۱۳۴-۱۳۵) می‌رسد.

4.. برای مثال افزودن کلمۀ محدَّث ("کسی که خدا با او سخن می‌گوید")، جایگزینی کلمۀ موؤده ("قربانی" مذکور در آیۀ تکویر۸۱: ۸) با مودّة ("دوستی" یعنی دوستی با امامان منصوب از جانب خدا)، یا ترابیّاً به جای ترابا برای دلالت بر «حامی ابو تراب» که کنیۀ علی[[ع]] بوده است. به طور کلی ن.ک:
Amir-Moezzi, Le guide divin, ۲۱۰-۲۱۴; idem: "Notes à propos de la walāya imāmite”; Bar-Asher, "Varinat Readings”, ۶۴-۶۵; E. Kohlberg, "The Term ‘Muḥaddath’ in Twelver Shīʿism”, in: Studia Orintalia memoriae D.H. Baneth dedicate, Jerusalem ۱۹۷۹, ۳۹-۴۷ [[ب.ت: کلبرگ، محدث]]; idem, "Abū Turāb”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies ۴۱/۱۹۷۸/۳۴۷-۵۲.

  • نام منبع :
    قرآن‌شناسی امامیه در پژوهش‌های غربی
    سایر پدیدآورندگان :
    سيّد محمد علي طباطبايي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9191
صفحه از 311
پرینت  ارسال به