برخی از آنها خوشبختانه به دست ما رسیده و نشریافتهاند. همچنین، ردپایی از کاربرد آن در معماری مساجد و خطبههای حماسی و شورانگیز در دوره اسلامی نیز مشهود است. بر پایه گزارش ازرقی (م۲۵۰ق) تاریخنگار معروف، مسجد الحرام در روزگار وی دارای دو سقف بوده که بر روی همدیگر قرار داشته و به اندازه دو و نیم ذراع فاصله میان آن دو بوده است. در چوبهای سقف زیرین - که خود از ساج مطلای به طلا بوده است - قوارع قرآن و صلوات بر محمد صلی الله علیه و اله و دعا برای مهدی [عباسی] کتابت شده بوده است.۱ طبری نیز گزارش میکند که بعد از قتل محمد بن هارون و بالا گرفتن آشوب، طاهر وارد مدینه شد و برای آنان خطبه‌ای بلیغ خواند که در آن قوارع قرآن را به کار برده بود و طبری بخشی از این خطبه طاهر را گزارش کرده است که گویی در تهییج و ترغیب مردم بر اطاعت موثر بوده است.۲
به راستی خاستگاه اشتهار این تعبیر چیست؟ شاخصههای این آیات کدام است؟ بررسی روایات نشان میدهد که پیش از همه، عنوان قوارع ریشه در روایات اهل بیت علیهم السلام دارد و از کلاننگری در این روایات میتوان به ویژگیهای خاص این دسته از آیات دست یافت. اینک نمونههایی از این روایات آیهشناخت درباره قوارع را مرور میکنیم. در کتاب الکافی کلینی به نقل از امام رضا علیه السلام چنین آمده است:
۰.مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى، عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ: أَمَرَنِی أَبُو
1.. و للمسجد الحرام سقفان أحدهما فوق الآخر، فأما الأعلی منهما فمسقف بالدرم الیمانی، و أما الأسفل فمسقف بالساج و السیلج الجید، و بین السقفین فرجة قدر ذراعین و نصف، و السقف الساج مزخرف بالذهب مکتوب فی دوارات من خشب، فیه قوارع القرآن و غیر ذلک من الصلاة علی النبی صلی الله علیه و سلم و الدعاء للمهدی (أخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، ج۲، ص۹۶ - ۹۷).
2.. (و قیل) لما قتل محمد و ارتفعت الثائرة و أعطی الأمان الأبیض و الأسود و هدأ الناس و دخل طاهر المدینة یوم الجمعة فصلی بالناس و خطبهم خطبة بلیغة نزع فیها من قوارع القرآن فکان مما حفظ من ذلک أن قال الحمد للّٰه مالک الملک یوتی الملک من یشاء و ینزع الملک ممن یشاء و یعز من یشاء و یذل من یشاء بیده الخیر و هو علی کل شئ قدیر فی آی من القرآن أتبع بعضها بعضا و حض علی الطاعة و لزوم الجماعة و رغبهم فی التمسک بحبل الطاعة و انصرف إلی معسکره (تاریخ الطبری، ج۷، ص۹۰).
