لازم به ذکر است که رفتارهايي مانند دعا کردن، راز و نياز کردن با خداوند و اقرار به اشتباهات يا توبه کردن، از عموميترين رفتارهاي مشترک در اديان مختلف محسوب ميشود که در واقع، با رفتارهاي ياد شده و خصوصاً با کنش خودافشايي، کاملاً مشابه و مرتبط است. در قرآن و روايات نيز مکرراً بر اهميت اين رفتارها تأکيد و تصريح شده است.
در قرآن کريم، نمونههاي فراواني از محبّت و عشق به خدا مطرح شده است که از جمله ميتوان به آيهاي از قرآن اشاره کرد که در آن، خداوند سبحان، ايمان را مقولهاي وابسته به حب يا محبّت ميداند.۱ واقعيت، اين است که ماهيت و جوهر دين، عشق و شور و محبّت است (انصاري، ۱۳۸۶ش). اين وابستگي و پيوستگيِ ايمان و محبّت، به حدّي است که در روايات متعدّدي، دين و محبّت، مترادف و برابر با يکديگر بيان شدهاند (انصاري، ۱۳۸۶ش). به عنوان نمونه، از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است که: «ايمان، عبارت است از دوست داشتن خداوند»۲ و يا در جايي ديگر، در پاسخ به شخصي که از چيستي ايمان ميپرسيد، فرمود: «ايمان آن است که هيچ چيز نزدت محبوبتر از خدا و پيامبرش نباشد».۳
امام باقر عليه السلام نيز در پاسخ به فردي که از ماهيت ايمان از ايشان ميپرسد، ميفرمايد: «آيا دين، چيزي جز محبّت است؟»۴همچنين در بياني مشابه از امام رضا عليه السلام نيز نقل
1.. (... وَ لكِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ...؛ ... وليكن خداوند ]به لطف خود[، مقام ايمان را محبوب شما گردانيد...) (سورۀ حجرات، آيۀ ۷).
2.. الإيمانُ في قَلبِ الرَّجُلِ أن يُحِبَّ اللهَ عز وجل ؛ ايمان در دل انسان، آن است که خدا را دوست بدارد (الفردوس،ج ۱، ص ۱۱۴، ح ۳۸۶؛ کنز العمّال، ج ۱، ص ۴۰، ح ۸۶، به نقل از محمّدي ريشهري، ۱۳۷۹ش،
ص ۲۸۲، ح ۸۹۳).
3.. ... لا يَکونُ شَيءٌ أحَبُّ إليکَ مِنَ اللهِ وَ مِن رَسولِهِ ... ( اُسدُ الغابة، ج ۶، ص ۱۰۶، ح ۵۸۸۵؛ مسند ابن حنبل، ج ۵، ص ۴۷۰، ح ۱۶۱۹۴؛ کنز العمّال، ج ۱، ص ۲۸۹، ح ۱۴۰۲؛ به نقل از: محمّدي ريشهري، ۱۳۷۹ش، ص ۲۸۲، ح ۸۹۷).
4.هَل الدِّينُ إلَّا الحُبُّ؟ ( الخصال، ص ۲۱؛ روضة الواعظين، ص ۴۱۶؛ بحار الأنوار، ج ۶۶ ، ص ۲۳۷، ح ۵، به نقل از: محمّدي ريشهري، ۱۳۷۸ش، ح ۳۰۹۷).