139
مثلث ايمان

حال، مايه زينت و زيبايي اوست.۱ امير مؤمنان علي عليه السلام نيز در همين چارچوب، تقوا را به دژي استوار، تشبيه کرده‌ است.۲
در قرآن کريم، به طور مکرّر و به عناوين گوناگون، از تقوا نام برده شده و به
آن، سفارش شده است: دعوت يا امر شدن مسلمانان و مؤمنان، به تقوا؛۳ يادآوري نواهي و محرمات الهي و انذار دادن به تقوا؛۴ اشاره به عوامل به وجود آورنده تقوا؛۵
بيان ويژگي‌هاي متّقين؛۶ پرداختن به نقش و جايگاه تقواپيشگان نزد خداوند

1.(يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ وَ رِيشاً وَ لِباسُ التَّقْوى ذلِكَ خَيْرٌ..‌‌.؛ اي فرزندان آدم! لباسي براي شما فرستاديم که اندام شما را مي‌پوشانَد و مايۀ زينت شماست؛ امّا لباس تقوا، بهتر است ...) (سورۀ اعراف، آيۀ ۲۶).

2.. اعلموا عباد الله ان التقوي دار حصن عزيز ...؛ اي بندگان خدا! بدانيد که پرهيزگاري، خانه‌اي است چون دژ استوار ... (نهج البلاغه، خطبۀ ۱۵۷).

3.براي مثال: (يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ وَ اخْشَوْا...؛ اي مردم! از پروردگار خود پروا کنيد و بترسيد ...) (سورۀ لقمان، آيۀ ۳۳)؛ (قُلْ يا عِبادِ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّكُمْ ...؛ بگو اي بندگان من که به يگانگي خدا ايمان آورده‌ايد، از خدا پروا کنيد ...) (سورۀ زمر، آيۀ ۱۰)؛ (... وَ اتَّقُوا اللهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ؛ ... و از خدا که به او ايمان داريد، پروا کنيد...) (سورۀ مائده، آيۀ ۸۸)؛ (... وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ؛ ... و از خدا پروا کنيد که خدا آمرزنده و مهربان است) (سورۀ انفال، آيۀ ۶۹).

4.. براي نمونه: (... وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللهَ إِنَّ اللهَ شَدِيدُ الْعِقابِ؛ در گناه و تجاوز به يکديگر، کمک نکنيد و از خدا پروا کنيد که خداوند سخت‌کيفر است) (سورۀ مائده، آيۀ ۲)؛ (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ذَرُوا ما بَقِيَ مِنَ الرِّبا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ: اي کساني که ايمان آورده‌ايد! تقوا پيشه کنيد و آنچه از ربا باقي مانده، رها کنيد، اگر ايمان داريد) (سورۀ بقره، آيۀ ۲۷۸).

5.. براي مثال: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ؛ اي افرادي که ايمان آوره‌ايد! روزه بر شما نوشته شده، همان گونه که بر پيشينيان شما نوشته شده بود، تا پرهيزگار شويد) (سورۀ بقره، آيۀ ۱۸۳)؛ (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَ جاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ اي کساني که ايمان آورده‌ايد! از خدا پروا کنيد و با اطاعت از او، در پي برقراري پيوند با او باشيد و در راه او جهاد کنيد؛ باشد که رستگار شويد) (سورۀ مائده، آيۀ ۳۵).

6.. براي مثال: (إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ؛ کساني که تقوا پيشه کرده‌اند، هنگامي که وسوسه‌اي از شيطان به آنان مي‌رسد و بر گرد قلبشان مي‌گردد تا در آن جاي گيرد، خدا را به ياد مي‌آورند و او پردۀ غفلت را از آنان مي‌زدايد و ناگهان بينا مي‌شوند) (سورۀ اعراف، آيۀ ۲۰۱)؛ (...اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوى...؛ ... عدالت کنيد که به پرهيزگاران نزديکتر است...) (سورۀ مائده، آيۀ ۸).


مثلث ايمان
138

تکليف، تنها و تنها نتيجه احترام است و نه نتيجه اجبار يا علاقه. به عبارت ديگر، پذيرش اراده قوي‌تر و اجبار، موجب تکليف نمي‌شود؛ بلکه به اطاعت سطحي و خارجي مي‌انجامد. همچنين صِرف علاقه و محبّت به ديگري نيز موجد احساس تکليف نيست. به عنوان مثال، خواست برادر فرد، يا شخص غريبه قوي‌تر، هيچ ‌کدام احساس تکليف را به وجود نمي‌آورند؛ ولي دستورهاي والدين، باعث ايجاد حس تکليف ـ حتّي اگر کودک از آن پيروي نکند ـ مي‌شود (پياژه، ۱۳۶۹ش).
البته وي بلافاصله تأکيد مي‌کند که اين شکل اوّليه از احترام مي‌تواند در جريان يک تحوّل سالم، اَشکال عالي‌تري به خود بگيرد و مثال مي‌زند که اگرچه در وضعيت‌هاي پيشرفته‌تر اخلاقي (اخلاق متقابل)، هنوز هم ترس وجود دارد، اين ترس، در حقيقت، ترس از تنزّل و انحطاط در نظر ديگري است (پياژه، ۱۳۶۹ش). بنا بر اين، چنين احترامي، ماهيتاً از شکل اوّليه خود، متمايز و متفاوت است. در متون و ادبيات اسلامي، اين مؤلّفه «احترام به خدا»‌ را «تقوي» ناميده‌اند.
خواجه نصيرالدين طوسي (۱۳۸۴ش) در اوصاف الاشراف، تقوا را به معناي «پرهيز از گناهان، به واسطه ترس از خشم و دوري از درگاه خداوند» تعريف کرده و آن را مرکّب از سه چيز مي‌داند: خوف، پرهيز از معصيت، و طلب تقرّب الهي (ص ۵۹).
تقوا، به معناي احتراز، بازداري و خويشنداري است و در واقع، نوعي توانمندي است که انسان را در مقابله با آسيب‌ها و تهديدهاي دروني و بيروني، قدرتمند مي‌کند. واژه «اتقي» در لغت، به معناي احتفاظ است و متّقي، يعني متحفّظ؛ يعني کسي که تواناييِ حفظ وجود خود را دارد. پس تقوا يعني همان توانايي و قدرتي که در وجود انسانْ پيش مي‌آيد و بر اثر آن مي‌تواند خود را حفظ کند» (انصاري، ۱۳۸۶، ص ۲۲۰).
قرآن کريم نيز تقوا را در همين معنا به کار برده و آن را به لباس و زينت، تشبيه کرده است که مصونيت و محفوظ بودن را براي انسانْ به همراه مي‌آورد و در عين

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9661
صفحه از 246
پرینت  ارسال به