123
مثلث ايمان

لازم به ذکر است که رفتارهايي مانند دعا کردن، راز و نياز کردن با خداوند و اقرار به اشتباهات يا توبه کردن، از عمومي‌ترين رفتارهاي مشترک در اديان مختلف محسوب مي‌شود که در واقع، با رفتارهاي ياد شده و خصوصاً با کنش خودافشايي، کاملاً مشابه و مرتبط است. در قرآن و روايات نيز مکرراً بر اهميت اين رفتارها تأکيد و تصريح شده است.
در قرآن کريم، نمونه‌هاي فراواني از محبّت و عشق به خدا مطرح شده است که از جمله مي‌توان به آيه‌اي از قرآن اشاره کرد که در آن، خداوند سبحان، ايمان را مقوله‌اي وابسته به حب يا محبّت مي‌داند.۱ واقعيت، اين است که ماهيت و جوهر دين، عشق و شور و محبّت است (انصاري، ۱۳۸۶ش). اين وابستگي و پيوستگيِ ايمان و محبّت، به حدّي است که در روايات متعدّدي، دين و محبّت، مترادف و برابر با يکديگر بيان شده‌اند (انصاري، ۱۳۸۶ش). به عنوان نمونه، از پيامبر صلي الله عليه و آله نقل شده است که: «ايمان، عبارت است از دوست داشتن خداوند»۲ و يا در جايي ديگر، در پاسخ به شخصي که از چيستي ايمان مي‌پرسيد، فرمود: «ايمان آن است که هيچ چيز نزدت محبوب‌تر از خدا و پيامبرش نباشد».۳
امام باقر عليه السلام نيز در پاسخ به فردي که از ماهيت ايمان از ايشان مي‌پرسد، مي‌فرمايد: «آيا دين، چيزي جز محبّت است؟»۴همچنين در بياني مشابه از امام رضا عليه السلام نيز نقل

1.. (... وَ لكِنَّ اللهَ حَبَّبَ إِلَيْكُمُ الْإِيمانَ...؛ ... وليكن خداوند ]به لطف خود[، مقام ايمان را محبوب شما گردانيد...) (سورۀ حجرات، آيۀ ۷).

2.. الإيمانُ في قَلبِ الرَّجُلِ أن يُحِبَّ اللهَ عز وجل ؛ ايمان در دل انسان، آن است که خدا را دوست بدارد (الفردوس،ج ۱، ص ۱۱۴، ح ۳۸۶؛ کنز العمّال، ج ۱، ص ۴۰، ح ۸۶، به نقل از محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۹ش، ص ۲۸۲، ح ۸۹۳).

3.. ... لا يَکونُ شَيءٌ أحَبُّ إليکَ مِنَ اللهِ وَ مِن رَسولِهِ ... ( اُسدُ الغابة، ج ۶، ص ۱۰۶، ح ۵۸۸۵؛ مسند ابن حنبل، ج ۵، ص ۴۷۰، ح ۱۶۱۹۴؛ کنز العمّال، ج ۱، ص ۲۸۹، ح ۱۴۰۲؛ به نقل از: محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۹ش، ص ۲۸۲، ح ۸۹۷).

4.هَل الدِّينُ إلَّا الحُبُّ؟ ( الخصال، ص ۲۱؛ روضة الواعظين، ص ۴۱۶؛ بحار الأنوار، ج ۶۶ ، ص ۲۳۷، ح ۵، به نقل از: محمّدي ري‌شهري، ۱۳۷۸ش، ح ۳۰۹۷).


مثلث ايمان
122

مشروط به تداوم احسان نيست. به عبارت ديگر، وقتي اين محبّتْ شکل گرفت، مي‌تواند در شرايط سالم و به‌هنجار، از رابطه بر اساس دريافت احسان نيز فراتر رَوَد.۱ درست همان گونه که آلپورت، از خود‌مختاري کُنِشي انگيزه‌ها در نظريه خود، بحث کرده است؛ يعني انگيزه‌هاي بزرگ‌سالاني که پخته و از لحاظ هيجاني، سالم هستند، به صورت کارکردي، به تجربه‌هاي گذشته‌اي که از طريق آنها ظاهر شده‌اند، ارتباط ندارند (شولتز، ۱۳۷۷ش)، همان گونه که درخت بلوط کاملاً رشد‌يافته، از تخمي که روزگاري از آن تغذيه مي‌کرده، مستقل است (شولتز، ۱۳۶۲ش).
در رابطه دلبستگي هم همين مسئله را به خوبي مي‌توان مشاهده کرد. وقتي دلبستگي، به خوبي شکل گرفت و مستقر شد، تداوم اين رابطه، مستلزم تداوم مراقبت‌هاي والدين نيست و در واقع، حتّي زماني که فرد، بزرگ‌سال شده و از والدين خود کاملاً مستقل مي‌شود، هنوز هم اين رابطه و نياز و تأثير رواني آن، باقي مي‌مانَد و حضور دارد.
ممکن است نتوان براي اين بُعد (محبّت)، نمونه‌هايي آن چنان عمومي و آشکار را ـ که در مورد دو بُعد ديگر ارائه شد ـ ، را نشان داد؛ امّا مواردي مانند: توجّه، صميميت، ذکر، ايثار و فداکاري، از نمونه‌هاي بارز اين بُعد به شمار مي‌روند. البته عميق‌ترين نوع يا بالاترين کيفيت آن را در «عشق به خدا» مي‌توان سراغ گرفت که در بسياري از اديان، مورد تأکيد و توجّه خاص قرار گرفته است. شايد توضيحي در باره صميميت، روشن‌کننده باشد: صميميت،۲ شامل گذرانيدن زمان با يکديگر، صحبت کردن با يکديگر، گوش دادن به نيازهاي يکديگر يا مکالمه کردن با هم است. خودافشايي،۳ اساسي‌ترين مؤلّفه در به وجود آوردن صميميت محسوب مي‌شود (برگ کراس،۴ ۱۹۹۷م).

1.امام علي عليه السلام در دعاي کميل چنين مي‌فرمايد: ... فهبني يا الهي و سيّدي و مولاي و ربّي صبرت علي عذابک فکيف اصبر علي فراقک و هبني صبرت علي حرّ نارک فکيف اصبر عن النظر إلي کرامتک ...؛ ... اي معبود و آقا و مولا و پروردگار من! گيرم که من بر عذاب تو صبر کنم؛ امّا چگونه بر دوري از تو طاقت آورم؟ و گيرم که حرارت آتش تو را تحمّل کنم؛ امّا چگونه چشم پوشيدن از بزرگواري‌ات را بر خود هموار کنم؟ ... .

2.. Intimacy.

3.. Self-disclosure.

4.. Berg-Cross.

  • نام منبع :
    مثلث ايمان
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّدعلی مظاهری و عباس پسندیده، با همکاری: منصوره سادات صادقی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9659
صفحه از 246
پرینت  ارسال به