117
پژوهشي در فرهنگ حيا

۰.سپس فرموده است :إنَّهُ ما أصابَ أحَدا شَيءٌ عَلى هذِهِ الحالِ فَكادَ أن يُفارِقَهُ إلاّ أن يَشاءَ اللّهُ عز و جل . ۱

۰.آسيبى كه به كسى در اين حالت برسد ، اميدى به برطرف شدن آن نيست ، مگر آن كه خدا بخواهد .

شايد اين كه بلافاصله پس از تنهايى ، افكار ناروا و وسوسه هاى شيطانى هجوم مى آورند ، نشانگر همين حقيقت باشد . شتاب شيطان و بلكه شدّت يافتن شتاب او ، حاكى از اين است كه انسانِ تنها ، لقمه دندانگيرى براى اوست .
ويژگى چهارم ، « شدّت نزديكى » شيطان به انسانِ تنهاست . شيطان ، خود به حضرت نوح عليه السلامگفته است كه در سه موقعيت ، بيش از هر وقت ديگرى به انسان نزديكم . يكى از آنها موقعيت خلوت است . ۲ در برخى ديگر از روايات آمده كه در چنين مواقعى ، شيطان ، خود در صحنه حاضر مى شود ۳ و برخى ديگر نيز صحبت از همراهى شيطان با انسان در چنين مواقعى دارد . ۴ دشمن ، هنگامى به هدف خود نزديك مى شود كه او را ناتوان و ضعيف بيابد . هرچه شخص مورد هدف دشمن ، قوى تر و قدرتمندتر باشد ، فاصله دشمن از او بيشتر و بيشتر مى گردد ؛ امّا به موازات كاهش توانِ هدف ، دشمن نيز به وى نزديك تر مى گردد و هر چه دشمنْ نزديك تر گردد ، قدرت ضربه اش و عمق و دامنه تخريبش بيشتر از حملاتى است كه از فاصله دور انجام مى شود . حكايت انسان و شيطان نيز همين گونه است . شيطان ، در وقت تنهايى ، بيش از هر وقت ديگرى به انسانْ نزديك مى شود و هرچه بيشتر نزديك گردد ، توان ضربه زدن او و امكان آسيب پذيرى انسان بيشتر مى گردد .
خلاصه اين كه : خلوت ، همه قلمروهاى پيرامونى انسان را به تصرّف شيطان

1.همان .

2.الخصال ، ص ۱۳۲ (ح ۱۴۰) ؛ مستدرك الوسائل ، ج ۱۴ ، ص ۲۶۵ ؛ بحار الأنوار ، ج ۱۱ ، ص ۳۱۸ .

3.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۷۲ ، ص ۱۹۷ ؛ مستدرك الوسائل ، ج ۱۴ ، ص ۲۶۵ .

4.ر . ك : الكافى ، ج ۸ ، ص ۳۰۳ .


پژوهشي در فرهنگ حيا
116

امام صادق عليه السلامنيز به همين حقيقت ، تصريح كرده است . ۱ اين نشان مى دهد كه طمع او براى فريب دادن انسان در چنين موقعيتى فراوان است . انسان تنها ، زمينه مناسبى براى فريب است ؛ زيرا امكان پيروزى بر وى بيشتر است و طبيعى است كه دشمن در جايى سرمايه گذارى مى كند كه احتمال تأثير آن بيشتر باشد .
ويژگى دوم ، « افزايش جرئت » شيطان بر انسان تنهاست . تنهايى سبب مى شود كه جرئت شيطان براى فريب دادن انسان ، افزايش يابد . شيطان نسبت به انسان تنها ، بسيار دلير و بى باك است . امام باقر عليه السلام در اين باره مى فرمايد :

۰.إنَّ أجرَأَ مايَكونُ الشَّيطانُ عَلَى الإِنسانِ إذا كانَ وَحدَهُ . ۲

۰.دليرترين حالت شيطان نسبت به انسان ، هنگامى است كه تنها باشد .

دشمن ، هنگامى جرئت پيدا مى كند كه هدف خود را ضعيف و ناتوان و احتمال پيروزى خود را فراوان بيابد . انسان تنها ، همانند سرباز بازمانده اى است كه در نهايت ضعف و ناتوانى به سر مى برد .
ويژگى سوم ، « شدّت شتاب » شيطان نسبت به انسان تنهاست . وقتى شيطان كسى را تنها بيابد ، شتاب كرده ، لحظه اى درنگ نخواهد كرد . امام صادق (يا امام باقر عليهماالسلام) مردم را از پنج چيز نهى كرده اند كه يكى از آنها خلوت كردن است و در توجيه اين حكم فرموده است :

۰.فَإِنَّ الشَّيطانُ أسرَعُ مايَكونُ إلَى العَبدِ إذا كانَ عَلى بَعضِ هذِهِ الأَحوالِ . ۳

۰.زيرا شيطان در اين حالت ها بيشترين شتاب را نسبت به انسان دارد .

1.ر . ك : الكافى ، ج ۶ ، ص ۵۳۴ ؛ بحار الأنوار ، ج ۷۹ ، ص ۳۲۳ .

2.الكافى ، ج ۶ ، ص ۵۳۳ و ص ۵۳۴ ؛ تهذيب الأحكام ، ج ۹ ، ص ۵۳۳ ؛ وسائل الشيعة (طبع مؤسسة آل البيت) ، ج ۵ ، ص ۳۳۰ .

3.الكافى ، ج ۶ ، ص ۵۳۴ ؛ مشكاه الأنوار ، ص ۵۵۰ ؛ بحار الأنوار ، ج ۸۰ ، ص ۱۷۳ .

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9379
صفحه از 388
پرینت  ارسال به