233
پژوهشي در فرهنگ حيا

و پاكى آنان در معرض تهديد قرار گرفت ، قرآن كريم ، شيوه دفاعى حجاب را معرّفى كرد تا موجب ايمنى زنان گردد . ۱ اين امر به سرعت و شدّت ، مورد استقبال زنان مسلمان و پاك دامن قرار گرفت . نخست ، زنان مسلمان ، فقط گيسوان خود را مى پوشاندند كه هر چند به كاهش تحريك منجر مى شد ، امّا باز بودن گردن و سينه ، هنوز موجبات وسوسه انگيزى را فراهم مى ساخت . به همين جهت ، قرآن كريم با مطرح كردن پوشش تكميلى ـ كه گوش ها و گردن و سينه را نيز در برمى گرفت ـ پوشيدگى را كامل كرد . ۲ اين تدبير ، سبب مى شود كه زيبايى هاى زن از چشمان هرزه هوسبازان ، پنهان بماند و از توليد جلوه هاى بصرى آلوده ، جلوگيرى كند . اين ، ويژگى شهر حياست ؛ امّا در شهر بى شرم با پديده برهنگى مواجهيم . اين پديده در فضاهاى تفريحى ، بخصوص در سواحل درياها به اوج خود مى رسد و صحنه هاى زشت و زننده اى را مى آفريند .
شكل ديگر ، استفاده از آرايه هاست . آرايه ها ممكن است به صورت آرايش سر و صورت ، استفاده از انواع زيورآلات ، مُد لباس و يا استفاده از رنگ ها و پارچه هاى جذّاب باشد . همه اينها در مفهوم «تبرُّج» ، جمع مى شوند كه از ويژگى هاى زنان جاهليت است . ۳ اصل تبرّج و خروج از منزل با زينت كامل ، ويژگى عصر جاهليت اوّل است و اختصاص به امروز ندارد . ممكن است شيوه آرايش و انواع آرايه ها مُدرن شده باشند ؛ امّا اصل تبرّج ، ويژگى جاهليت است كه فراتر از زمان و مكان و نژاد بوده ، خروجى ناپاك به شمار مى رود .
مسئله ديگر ، استفاده زنان از پوشش هاى نازك و بدن نماست . اين مسئله در

1. «يَـأَيُّهَا النَّبِىُّ قُل لاِّ?زْوَ جِكَ وَ بَنَاتِكَ وَ نِسَآءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَـبِيبِهِنَّ ذَ لِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلاَ يُؤْذَيْنَ ؛ اى پيامبر ! به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان بگو روسرى هاى بلند خود را فرو افكنند . اين كار براى اين كه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگيرند ، بهتر است» . (احزاب ، آيه ۵۹ )

2. «وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ ؛ و اطراف روسرى هاى خود را بر سينه خود افكنند» . (نور ، آيه ۳۱)

3. «وَ لاَ تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَـهِلِيَّةِ الْأُولَى ؛ و مانند روزگار جاهليت قديم ، زينت هاى خود را آشكار مكنيد» (احزاب ، آيه ۳۳)


پژوهشي در فرهنگ حيا
232

زن ، كمترين ديد را دارد و ايوان اتاق ، كمتر از حياط و حياط ، كمتر از مسجدى كه بيرون منزل است و به همين ترتيب ، فضيلت ها نيز كاهش مى يابند .
البته صِرف درون خانه بودن نيز شايد هميشه تأمين كننده حيا نباشد . گاهى خانه ها به گونه اى ساخته مى شوند كه درون آنها از بيرون پيداست ۱ و گاهى ممكن است زنان ، در موقعيت هايى از خانه قرار بگيرند كه از بيرون ديده شوند ، مثل قرار گرفتن پشت پنجره ها ، يا ايستادن در بالكن طبقه هاى بالا و يا رفتن روى بام خانه . اينها نيز تأمين كننده هدف حيا نيست و لذا رسول خدا سفارش كرده كه اتاق دختران و زنان را در طبقه هاى بالاى خانه ـ كه ممكن است بيشتر در معرض ديد باشندـ ، قرار ندهيد . ۲
بنا بر اين ، شيوه اوّل ، استفاده از خانه به عنوان دژى در برابر ديد نامحرم است . اين كار ، بخش مهمّى از فضاى بصرى جامعه را پاك نگه مى دارد ؛ امّا به هر حال ، زنان نيز از خانه خارج مى شوند . در اين گونه موارد ، چگونه مى توان فضاى بصرى جامعه را از زشتى و نابه هنجارى ، پاك نگه داشت ؟ و به طور مشخّص ، اقتضاى حيا در اين موضوع چيست ؟
شيوه اوّل ، مبتنى بر «كاهش حضور» بود و شيوه هايى كه در موقعيت حضور به كار گرفته مى شوند ، مبتنى بر «كاهش تحريك» و به «حدّاقل رساندن نگاه نامحرم» است . به بيان ديگر ، شيوه نخست ، «پرهيز از خروج بى دليل» بود و اين شيوه ، مبتنى بر «خروج پاك» است . بر همين اساس ، اوّلين اقدام در جلوگيرى از آلودگى بصرى شهر حيا ، استفاده از حجاب و پوشش مناسب است .
حجاب ، زيبايى هايى را كه ممكن است وسوسه انگيز و تحريك كننده باشند ، مى پوشانَد . وقتى زنان مسلمان ، مورد آزار و اذيت هوسبازان قرار گرفتند و عفّت

1.ر . ك : بخش دوم ، فصل هشتم : حيا و معمارى .

2.«لاتنزلوا النساء الغرف ؛ زنان را در اتاق هاى بالا قرار ندهيد» . (كتاب من لايحضره الفقيه ، ج ۳ ، ص ۴۴۲ و ج ۱ ، ص ۳۷۴)

  • نام منبع :
    پژوهشي در فرهنگ حيا
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1383
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9376
صفحه از 388
پرینت  ارسال به