پادشاهان فصل ۲۳). از آن پس، این مکان دیگر روی آبادی ندید، بلکه نمادی شد برای عذاب الهی. چنان‎که در کلام ارمیا نبی آمده:

خداوند چنین‏ گفت‏: «برو و کوزه سفالین از کوزه‏گر بخر و بعضی‏ از مشایخ‏ قوم‏ و مشایخ‏ کهنه‏ را همراه‏ خود بردار. و به‏ وادی‏ ابن هنّوم‏ که‏ نزد دهنه دروازه کوزه‏گران‏ است‏ بیرون‏ رفته، سخنانی‏ را که‏ به‏ تو خواهم‏ گفت‏ در آنجا ندا کن‏. و بگو: ای‏ پادشاهان‏ یهودا و سکنه‏ اورشلیم‏، کلام‏ خداوند را بشنوید! یهوه‏ صبایوت‏، خدای‏ اسرائیل‏ چنین‏ می‏گوید: اینک‏ بر این‏ مکان‏ چنان‏ بلایی‏ خواهم‏ آورد که‏ گوش‏ هر کس‏ که‏ آن‏ را بشنود صدا خواهد کرد؛ زان‎رو که‏ مرا ترک‏ کردند و این‏ مکان‏ را خوار شمردند و بُخور در آن‏ برای‏ خدایان‏ غیر که‏ نه‏ خود ایشان‏ و نه‏ پدران‏ ایشان‏ و نه‏ پادشاهان‏ یهودا آنها را شناخته‏ بودند، سوزانیدند؛ و این‏ مکان‏ را از خون‏ بی‏گناهان‏ مملو ساختند؛ و مکان‏های‏ بلند برای‏ بعل‏ بنا کردند تا پسران‏ خود را به‏ جای‏ قربانی‏های‏ سوختنی‏ برای‏ بعل‏ بسوزانند که‏ من‏ آن‏ را امر نفرموده‏ و نگفته‏ و در دلم‏ نگذشته‏ بود.

بنابراین‏ خداوند می‏گوید: اینک‏ ایامی‏ می‏آید که‏ این‏ مکان‏ به‏ توفت‏ یا به‏ وادی‏ ابن هنوم‏ دیگر نامیده‏ نخواهد شد بلکه‏ به‏ وادی‏ قتل‏. و مشورت‏ یهودا و اورشلیم‏ را در این‏ مکان‏ باطل‏ خواهم‏ گردانید و ایشان‏ را از حضور دشمنان‏ ایشان‏ و به‏ دست‏ آنانی‏ که‏ قصد جان‏ ایشان‏ دارند خواهم‏ انداخت‏ و لاش‎های‏ ایشان‏ را خوراک‏ مرغان‏ هوا و حیوانات‏ زمین‏ خواهم‏ساخت‏. و این‏ شهر را مایه حیرت‏ و سخریه‏ خواهم‏ گردانید، به‏ حدی‏ که‏ هر که‏ از آن‏ عبور کند متحیر شده‏، به‏ سبب‏ جمیع‏ بلایایش‏ سخریه‏ خواهد نمود. و گوشت‏ پسران‏ ایشان‏ و گوشت‏ دختران‏ ایشان‏ را به‏ ایشان‏ خواهم‏ خورانید. و در محاصره‏ و تنگی‏ که‏ دشمنان‏ ایشان‏ بر ایشان‏ خواهند آورد، هر کس‏ گوشت‏ همسایه‏ خود را خواهد خورد.

آن‎گاه‏ کوزه‏ را به‏ نظر آنانی‏ که‏ همراه‏ تو می‏روند بشکن‏. و ایشان‏ را بگو: یهوه‏

گِلِد، گِشِم،^۱ گامال...» قرار دارند؛^۲

ب) واژه نخست در ترکیب مذکور، גיא / gei به معنای «دره، شکاف بین دو کوه، وادی، روستا، محله» است و در ترکیب‏های گوناگونی به کار رفته است:

«دره بن هینُم» (ارمیا ۷: ۳۲؛ ۱۹: ۲، ۶)، «دره هینُم» (یوشع ۱۵: ۸؛ ۱۸: ۱۶)؛

«محله صنعتگران» (نحمیا ۱۱: ۳۵)؛

«وادیِ یِفتَح إل [خدا باز کرد]» (یوشع ۱۹: ۱۴، ۲۷)؛

«گِی مِلَح / وادی نمک» (مزامیر ۶۰: ۲؛ دوم سموئیل ۸: ۱۳): محلی در نزدیکی دریای سیاه؛

«وادی عابریم [عبورکنندگان]» (حزقیال ۳۹: ۱۹)؛

و نمونه‏های دیگر.^۳

در این میان، معروف‏ترین آنها و آنچه مرتبط با موضوع ماست، همان مورد نخست: «درّه بِن هینُم» و به صورت خلاصه «دره هینم» است. نام دیگر این مکان و شاید بخشی از آن «توفت» بوده است. در پی انحرافاتی که در یهودیت دوره پادشاهان رقم خورد، پادشاهانی چون آحاز و مَنسّی پسران خود را در دره مذکور به عنوان قربانی برای مُلوک Moloch/ Molokh تقدیم کردند. اندک‎اندک آنجا مکانی برای تقدیس مُلوک شد و به عبارتی بت‏پرستی و ترویج آیین‏های اسطوره‏ای میان یهودیان شیوع یافت. پس از مدتی، یوشیا، پادشاه یهودیه اصلاحات متعددی انجام داد، و ویران کردن نمادهای بت‏پرستی در دره «هینم» یکی از آنها بود. شرح این وقایع در دوم تواریخ ایام، فصل‏های ۲۸ و ۳۳ ذکر شده است. وی آنجا را محل ریختن زباله قرار دارد (دوم