آنچه نزد مسلمانان «تورات» خوانده می‏شود، در عبری תּוֹרָה / tôrā نام داد و در معنای خاص آن تنها بر پنج کتاب موسی [سفرهای: پیدایش، خروج، لاویان، اعداد و تثنیه] اطلاق می‏شود. این مجموعه به کتاب‎های شریعت نیز شناخته می‏شوند؛ چه اینکه علاوه بر تاریخ، متضمن بخش عمده شریعت یهود هستند. «تورا» علاوه بر اشاره به اسفار پنج‎گانه موسی (خروج ۲۴: ۱۲ و تثنیه ۳۱: ۹) در دو معنای ذیل نیز کاربرد داشته است:

الف: تعالیم، آموزه‏ها؛ « تعلیم را از دهانش قبول نما و کلمات او را در دل خود بِنِه» (ایوب ۲۲: ۲۲)؛

ب) شریعت، قوانین شرعی: شکل جمع آن در«و فرایض و شرایع [וְאֶת-תּוֹרֹת/ tôrōt]^۱ را به ایشان تعلیم ده» (خروج ۱۸: ۲۰؛ لاویان ۲۶: ۴۶).^۲

در نهایت، תּוֹרָה / tôrā / تورا از ریشه سه‎حرفی י ר ה / yrh اشتقاق یافته و به معنای «تعلیم و آموزه‏« است. از مشتقات آن מרה / mōreh به معنای «معلم، آموزگار» است.^۳ این معنا در تورات عبری کاربرد فراوانی دارد: הוֹרֵנִי יְהוָה, דַּרְכֶּךָ/ horenî YHWH darkekhā / ای خداوند طریق خود را به من بیاموز (مزامیر ۲۷: ۱۱).

و نیز نک. ایوب ۶: ۲۴؛ ۸: ۱۰؛ ۱۲: ۷، ۸ و....

۷. جِنّ

ریشه «ج ن ن/ גנן» و مشتقات آن در زبان‎های آرامی، عبری و عربی کاربردهای شایع و در مواردی نزدیک به هم دارند. این واژه در آرامی و عبری به معنای

محصور نماند، بلکه در میان لغویان دوره میانه، مانند راغب و متأخر نیز ادامه یافت. مطابق نظر ایشان، «تورات» از ریشه «و ر ی» است که به معنای «افروخته شدن، شعله‏ور شدن» است.^۱ در این صورت، واژه مورد نظر به معنای «ضیاء، نور» خواهد بود. این تحلیل در پیش‏فرض خود آیه (إِنَّا أَنزَلْنَا ٱلتَّوْرَاةَ فِيهَا هُدىً وَنُورٌ) (مائده، ۴۴) را مد نظر داشته است؛ اما آلوسی بدون اشاره به منبعی می‎گوید: برخی معتقدند از ریشه «وُرِی» به معنای «پوشاندن، مستور کردن» است؛ چراکه «فیها رموزاً کثیرة وتلویحات جلیلة».^۲ وی در ادامه هر دو توجیه را نااستوار می‏خواند. زبیدی نیز از ابواسحاق زجاج (۲۴۱ ـ ۳۱۱ق.) که از نخستین مخالفان این نظریه بوده، عبارت ذیل را نقل کرده است:

ونقلَ شيخُنا المَذْهَبَين^۳ واختِلافَ وَزن الكَلمةِ عندَهما وقالَ فی آخره ما نَصّه: وقد تَعَقَّبَ المُحقِّقونَ كَلامَهم بأَسْرِه وقالوا هو لَفظٌ غَير عَرَبيٍّ، بل هو عبرانی اتِّفاقاً، وإذا لم يكُن عَربيّاً فلا يُعرَفُ له أَصلٌ مِن غَيره، إلَّا أَن يقالَ إنَّهم أَجروه بَعد التَّعريبِ مُجرى الكَلِم العَرِبيَّةِ وتَصَرَّفوا فيه بما تَصَرَّفوا فيها، واللَّه أَعلَم.^۴

به هر روی، بسیاری از قاموس‏نگاران و مفسران از نخستین سده‏ها با هر گونه تلاش برای یافتن ریشه عربی برای این واژه مخالفت می‏کردند؛ چنان‎که زمخشری قول به اشتقاق «انجیل» از «ن ج ل» را نیز تکلف می‏خواند.^۵ در دوره متأخر، به طور خاص در آثار تفسیری و لغوی معاصر، عبری بودن کلمه «تورات» مورد پذیرش عموم قرار گرفته است.^۶