یک بار از زبان ایوب و دیگربار در سخن الیهو تکرار شده است (۱۳: ۲۴؛ ۳۳: ۱۰). برخی از افعالی که درعهد عتیق همراه با این اسم استعمال شده‎اند، عبارت‎اند از: مانند צוּק/ tsuq به معنای «خار و زبون ساختن» (تثنیه ۲۸: ۵۳)، צָרַר / tsārar به معنای «محاصره کردن» (اول پادشاهان ۸: ۳۷)، נָגַף / nāgaph به معنای «مغلوب شدن، شکست خوردن» (لاویان ۸: ۳۷)، רָדַף / rādaph به معنای «تعقیب کردن» (هوشع ۸: ۳).^۱

اسم «ایوب» واژه‏ای شناخته‎شده در جزیرةالعربِ پیشااسلام بوده؛ همان‎طور که هورویتس شواهد متعددی را در این زمینه برشمرده است.^۲ به این جهت، نمی‏توان اصرار آرتور جفری بر انتقال این واژه از طریق مسیحی به عربی را پذیرفت؛ چه اینکه اساساً داستان ایوب از روایات کهن بین‎النهرین است.

اگرچه درباره معنای این واژه نمی‏توان با قطعیت سخن گفت، اما بافت داستان در تورات عبری، از سویی و شواهد زبانی که بخشی از آن منعکس شد، از سوی دیگر، تا حدی ما را به معنایی نزدیک رهنمون می‏سازد. مطابق روایت تورات، همه حوادث تلخی که ایوب تجربه کرد، نتیجه دشمنی‏ شیطان نسبت به او بود، و ایوب تاوان این دشمنی را به شکل همه‎جانبه پرداخت؛ازاین‎رو گفته می‏شود این نام در پیوند با ریشه איב / ʾyb به معنای «دشمنی کردن» است و می‎تواند چنین معنایی داشته باشد: «کسی که مورد دشمنی یا ستم قرار گرفته است».^۳

۶. تورات

دو مکتب کوفه و بصره در عربی بودن این واژه هم‏رأی بودند؛ اما در برخی جزئیات تحلیل‎هایی متفاوت داشتند. قول به عربی بودن این واژه، به مکتب کوفه و بصره

معناست کلمه «إیاب» در «إنّ إلینا إیابهم» (غاشیه، ۲۵) و «إنّی بإیابکم من المؤمنین» که معنای رجعت و بازگشت دارد. گاهی نیز ضمن پذیرش معنای مذکور گفته می‏شود: بدان جهت ایوب خوانده شد که خداوند آنچه را که از او گرفته بود، به او بازگرداند.^۱ هرچند مصطفوی با ریشه عربی برای این واژه مخالفت کرده، توضیحاتش درباره ریشه عبری، معتبر نیست.^۲

بررسی ریشه ʾyb

در بین‎النهرین: ریشه ʾyb در متون اکدی و اوگاریت غالباً مترادف با طیف واژگان در معنای «دشمنی» به کار رفته است. واژه ayyābu در متون أکدی، اعم از نوشته‏های دینی، تاریخی و مکاتبات، درباره دشمنان شخصی و ملی استعمال شده است. مثال‏های موجود از نگاه الهیاتی درخور توجه‎اند؛ به این شکل که پادشاه بر شکست دشمنان سرزمین مباهات می‏کند، در حالی که به یمن اطاعت از فرمان خدایان به این پیروزی نائل شده است: kāšid ayyābēšu به معنای «کسی که بر دشمنان فایق آمد».^۳

در عهد عتیق: ریشه فعلی איב / ʾyb در عهد عتیق به معنای «دشمنی کردن» به کار رفته است: וְאָיַבְתִּי, אֶת-אֹיְבֶיךָ / weʾāyabti ʾet ʾōybekhā «با دشمنانت دشمنی خواهم کرد»(خروج ۲۳: ۲۲). افزون بر این، אֵיבָה / ʾêbā به عنوان اسم و به معنای «دشمنی، خصومت» به‎کرّات در تنخ به کار رفته است: پیدایش ۳: ۱۵؛ حزقیال ۲۵: ۱۵ (=אֵיבַת עוֹלָם / ʾêbat ʿôlām «عداوت ابدی»)، ۳۵: ۵؛ اعداد ۳۵: ۲۱، ۲۲؛ اول سموئیل ۳۰: ۲۶ و....^۴ در کتاب ایوب نیز این گفته וְתַחְשְׁבֵנִי לְאוֹיֵב לָךְ / we taḥshebeni leʾôieb lākh / «خدا مرا دشمن خود می‏شمارد»