أبو مجلز: ألا ترى أنه من أسماءِ الملائكة إسرائيل وجبريل وميكائيل وإسرافيل.۱
توضيحات ابومجلز۲ منطبق با سفر پيدايش ۳۲: ۲۴ـ ۲۸ است و حتی با كمی اغماض میتوان آن را ترجمه عربی این فراز از تورات دانست. البته درباره منبع یا ميزان آشنایی أبومجلز از تورات اطلاعی به دست نیامد (مقایسه شود با: تغییر این داستان در تفسیر مقاتل، ذیل آیه ۹۳ سوره آلعمران).
عموم قاموسنگاران عربی بهدرستی اتفاقنظر دارند كه «ئيل/ ئل» در عبری اسم خداست؛ اما اینکه بخش نخست كلمه، يعنی «إسرا» مشتق از «أسر» يا «سری» باشد، يا حتی ادعای مطابقت معنايی «أسر» در عبری و عربی، سخن استواری نيست؛۳ اما در تبدیل «یسرائل» به «اسرائیل» دو تغییر رخ داده:
الف) ابتدای كلمه: تبديل واج יִ / ی به الف؛ مانند فرم سریانی آن؛
ب) انتهای كلمه: ئیل > אֵל / ʾēl.
اما باید توجه داشت که در برخی گویشهای عربی «إسرائل» یا «اسرال» نيز گزارش شده كه شباهت به شكل اصلی را حفظ كردهاند.۴
در اين ميان، تمرکز قرآنپژوهان غربی نیز بیشتر بر یافتن گذرگاه انتقال این واژه به عربی بوده، تا بحث ریشهشناسی. هوروویتس و جفری واسطه بودن سریانی را محتمل دانستهاند؛۵ اما در باب ریشهشناسی میتوان بهاختصار گفت:
خاستگاه واژه مورد بحث به عنوان اسم خاص، سامی غربی است. אֵל/ ʾēl از کهنترین اسامی خداوند در زبانهای سامی، بخش دوم و پایانی این کلمه را شکل
1.. سیوطی، الدرالمنثور، ج۱، ص۶۳.
2.. نام كامل أبومجلز، لاحق بن حمید بن سعید البصری السدوسی موصف به أعور میباشد كه در مرو، خراسان و بصره سكونت داشته، سرانجام در سال ۱۰۶ق. در كوفه وفات نمود.
3.. مصطفوی، التحقیق، ج۱، ص۸۴.
4.. صاحب بن عباد، المحيط فی اللغة، ج۸، ص۳۰۴؛ زبیدی، تاج العروس، ج۱۹، ص۵۲۲.
5.. Horovitz, Koranische Untersuchungen, S. ۹۱; FVQ, p. ۶۱.
