لغتنامه برای ترگوم، تلمود بابلی و اورشليمی و متون ميدارشی، مارکوس ياسترو^۱ (چاپ نخست آن ۱۹۰۳م.). در سراسر کتاب حاضر، برای ارجاع به این قاموس از علامت اختصاری DT استفاده شده است؛

۶. Theological Wordbook of the Old Testament, R. Laird Harris & Gleason L. Archer & Bruce K. Waltke (Editors), ۲ Volume, Chicago, ۱۹۸۰

واژه‏نامه الهياتی عهد عتيق، ويراست گروهی از زبان‏شناسان. نمايه پايانی اين مجموعه دوجلدی دارای سرنخ‏های خوب پژوهشی است.

اهمیت TDOT در مطالعات قرآنی

همان‎طور که اشاره شد، قاموس TDOT حدود ۱۱۵۰ واژه عهد عتیق را تحلیل ریشه‏شناسی کرده است. شمار بسیاری از این واژگان با عربی و مفردات قرآن مشترک‎اند (اعم از اعلام، ریشه‏های فعلی و دیگر اجزای کلام). برای نمونه می‏توان به موارد ذیل اشاره نمود:

جلد اول:

אָב / ʾāb / أب، و نیز برخی از واژگان مرتبط با خانواده مانند: أم، إبن، أخ؛

אַבְרָהָם / ʾabrāhām / ابراهیم، و نیز اسامی پیامبرانی که در قرآن و روایات به نام آنها اشاره شده است، از آدم تا حضرت عیسی علیه السلام؛

אָהַב / ʾāhab / حبّ و مشتقات آن؛

אֶחָד / ʾechād / أحد، واحد؛

אָכַל / ʾākal / أکل و مشتقات آن؛

قاموس تطبیقی قرآن متضمن شش بخش است: دو بخش نخست اطلاعات خوبی درباره قاموس‏های عربی متقدم، عبری ميانه و نخستين مطالعات زبان‎های سامی ارائه داده است. نيز در ادامه، گزارش‏های آماری ارزشمندی درباره اشتراکات زبان‎های سامی آمده است، و موضوع واژگان دخيل در قرآن و موضع‏گيری‏های مختلف دانشمندان، از عصر نزول تا دوره معاصر از موضوعاتی است که به‎خوبی در بخش دوم بازتاب يافته است. بخش سوم، بدنه اصلی کتاب را بدون توضيحات تحليلی معادل‏های واژگان در زبان‎های سامی در بر می‏گیرد. فصل‏های چهارم و پنجم، دربردارنده مباحثی چون تحولات زمانی( و نیز مباحث آماری دیگر است و در نهایت، فصل ششم به جمع‏بندی اختصاص دارد. سزاوار است ترجمه دقیقی از این کتاب صورت پذیرد.

ب) استفاده از بخش واژگان مشترک عربی و عبری در قاموس‏های نوين تورات

پيش‎تر در فصل دوم، چهار قاموس نوين تورات عبری معرفی شدند. نکته‏ای که در اينجا مد نظر است، استفاده از اين واژه‏نامه‏‏ها در محدوده واژگان مشترک عربی و عبری می‏‏باشد. شماره‏های ۵ و ۶ از دیگر منابعی‏اند که می‎توان به این دسته افزود.

۱. واژه‏نامه عبری ـ أکدی برای عهد عتیق، ویلهلم گزنیوس، ترجمه ساموئل پریدو (چاپ اول ۱۸۱۲ق.؛ چاپ حاضر: ۱۹۷۹م. ۹۱۹ص.)؛

۲. واژه‏نامه عبری ـ انگلیسی BDB، براون، درایور، بریگز، (۱۹۹۶م. ۱۱۸۴ص.)؛

۳. واژه‏نامه‏ای برای کتاب‎های عهد عتیق، لودویگ کوهلر، والتر بامگارتنر(۱۹۵۸م. ۱۱۳۸ص. + یک جلد نمایه ۲۵۰ ص.)؛

۴. واژه‏نامه الهیاتی عهد عتیق، بوتروک، رینگرن، یوزف فابری، ترجمه به انگلیسی توسط گروه مترجمان) ۱۹۹۷ ـ ۲۰۰۴م. در ۱۵ جلد + دو جلد نمایه)؛

۵. A Dictionary of the Targumim, the Talmud Babli and Yerushalmi, and the Midrashic Literature, Compiled by: Marcus Jastrow, ۲ Volume, London, ۱۹۰۳