الف) فرستاده، قاصد: «پیام‏رسانی [מַלְאָךְ /malʾākh] نزد ایوب آمد...» (ایوب ۱: ۱۴)؛ «پس شائول قاصدانی [מַלְאָכִים / malʾākim] نزد یسّا فرستاده...» (اول سموئیل ۱۶: ۱۹). برای نمونه‏های دیگر در همین معنا نک. اول سموئیل ۱۹: ۱۱، ۱۴ و ۲۰؛ اول پادشاهان ۱۹: ۲؛

ب) فرشته خداوند: «اینک فرشته‏ای [מַלְאָךְ /malʾākh] پیش روی تو می‏فرستم» (خروج ۲۳: ۲۰)؛ و نیز نک. ۳۳: ۲؛ دوم سموئیل ۲۴: ۱۶؛ ایوب ۳۳: ۲۳ و... ؛

پ) نبی، پیامبر: «و حَجّی پيامبر [מַלְאָךְ/malʾākh]، پیام‏های [מַלְאֲכוּת/ malʾakhût]خداوند را برای قوم بیان کرده، گفت:...» (حجی ۱: ۱۳ و نک. ملاکی ۳: ۱)؛

ت) کاهن، خادم خداوند: «... و در مقابل کاهن [מַלְאָךְ/malʾākh] نگویی که نذر تو اشتباهی بوده است» (جامعه ۵: ۵).^۱

بنابراین می‏توان گفت که هیچ پیوندی میان «مَلَک» و «مِلک/ ملکیّت» وجود ندارد، و حرف «میم» در ابتدای این کلمه، پیشوندی رایج در زبان‎های سامی است.

اما نظریه اول و دوم نیز چندان تفکیک‎پذیر نیستند، و در موارد متعددی آشفتگی در عبارات قاموس‏نگاران به چشم می‏خورد. در واقع چنان‎که زبیدی، هم در مدخل «أ ل ک» و هم در «ل أ خ» آن را توضیح داده،^۲ به عبارتی مشکل بر سر قلب مکانی همزه و لام است. اجمالاً باید گفت که زبان‎شناسی معاصر با تکیه بر شواهد زبان‎های سامی، با نظریه دوم «ل أ خ» همسوست.^۳

پ) از ریشه «م ل ک» است: والملائکة کالشمائل فی جمعِ شمأل، والحاق التاء لتأنیث الجمع.

ابن‏کَیسان، ابوالحسن محمد بن احمد (۲۹۹ق.) از پیشگامان این نظریه، و زمخشری و فخر رازی از پیروان متأخر آن هستند.^۱ راغب اصفهانی نيز که گویی به قول اخير تمایل داشته، اين توضيح را افزوده که اطلاق «مَلَک» به فرشتگان، نظر به تولیت برخی امور به دست ایشان است، در مقابلِ اطلاق «مَلِک» به برخی آدمیان که متولی و سرپرست اموری هستند.^۲ مصطفوی ریشه «م ل ک» را از ریشه‏های سریانی ـ عبری کهن می‏داند و طبیعتاً واژه مورد بحث معرب خواهد بود. وی درباره نظریه نخست گفته است: «والقول باشتقاقها من ـ أ ل ک ـ کما فی کتب اللغة فی غایة الوهن. وکذلک تفسیرها بمفهوم الرسالة، فإن الملائکة غیر مأخوذ فی مفهوما معنی الرسالة...».^۳

تا جایی که اطلاع داریم، نخستین بار ابن‏ سیده رمز انحراف قول سوم را به‎خوبی بیان کرده است؛ و بعدها ابن منظور نیز نقد وی را می‏پذیرد. کوتاه سخن آنکه وجود تعبیر «مَلَک‎الموت/ مالک‎الموت» در برخی اشعار کهن، موجب این پندار شده که میان «مَلَک» و «مِلک» به معنای «مِلکیت و دارایی» پیوندی وجود دارد و اولی مشتق از دومی است. به عبارتی «مَلَک‎الموت» را به «مالک‎الموت» معنا کرده‏اند، و این درست نیست. «مَلَک‎الموت» تنها می‏تواند به معنای «فرشته مرگ» باشد، نه صاحب و مالک مرگ.^۴ اساساً معنای پایه‏ای این واژه در عبری «پیام/ قاصد» است. برخی از کاربردهای این واژه در تورات عبری بدین قرارند:^۵