به‎تازگی پیدا کرده بود اصطلاحی جدید ساخت و معنایی متفاوت از آن ارائه داد و این هنگامی بود که از مرگ فدیه‏وار و رستاخیز خود به تعمید یاد کرد (لوقا ۱۲: ۵۰؛ و نیز نک. متی ۲۰: ۲۲؛ مرقس ۱۰: ۳۸).^۱ ازاین‎رو خود واژه Baptism که معادل تعمید است، از ریشه یونانی βάπτισμα (baptisma) به معنای شست‎وشوست که ابتدا در ترجمه هفتادین معادلی برای مشتقات טְבִילָה / Tebila بود. آن‎گاه در سنت مسیحی به یک کلیدواژه تبدیل شد و بلکه جزو آیین‏های اصلی قرار گرفت. بنابراین همه واژگانی که برای اشاره به «تعمید» سراغ داریم، به لحاظ لغوی به شست‎وشوی صرف اشاره دارند و از معنای اولیه و پایه‏ای «صبغ» به دورند.

همان‎طور که اشاره شد، مشتقات «صبغ» بعدها به فرو رفتن شیء در هر مایعی اطلاق شد و نیز توسعاً درباره امور معنوی نیز استعمال یافت و روایات شیعی که «صبغة الله» را به ولایت اهل‎بیت تفسیر کرده‏اند^۲ در همین حوزه معنایی‎اند. همینطور است تعبیر «ألا یصبغوا» در عبارتی که ابن سعد در الطبقات الکبری از رسول خدا آورده، که بر اساس آن قبیله بنی تغلب مجاز نبودند اولاد خود را ترغیب به کیش مسیحیت کنند، و این لزوماً اشاره به غسل تعمید ندارد. عبارت ابن سعد چنین است: «فصالحَ رسول الله النصاری علی أن یقرهم علی دینهم علی ألا یصبغوا أولادهم فی النصرانیه».^۳ فهم رایج نیز چنین بوده است؛ چنان‎که طبری نیز عبارت را چنین نقل کرده است: «... علی ألّا ینصّروا ولیداً».^۴ با توجه به توضیحات یادشده، باید گفت که نظر مفسران و لغویان متقدم، مبنی بر ترجمه «صبغة» به «رنگ»، با

برای این آموزه، مشتقات «عَمَد» در باب تفعیل است؛ چنان‎که خود واژه «تعمید» مصدر همین باب است: «تَعمّد/ غسل کرد» و نیز واژه «المعمودیة» در روایت ابن‏عباس، که به معنای آب/ حوض تعمید بود.^۱

آنچه در مسیحیت به عنوان غسل تعمید مطرح شده است، ریشه در شریعت موسی دارد. در تورات عبری اغلب از مشتقات دو واژه רָחַץ / rāḥats و טָבל / tābal (خروج ۲۹: ۴، ۱۷؛ ۳۰: ۱۷ ـ ۲۱؛ ۴۰: ۱۲، ۳۰؛ لاویان ۱: ۹، ۱۳؛ ۶: ۲۷؛ ۹: ۱۴ و...) برای شست‎وشوی مذهبی استفاده شده است.^۲ در این میان واژه טְבִילָה / Tebila به طور خاص به معنای غسل است و همان‎طور که دیدیم اوری روبین نیز در ترجمه خود همین را معادل «صبغه» قرار داده بود.

در یهودیت متأخر (قرن دوم پیش از میلاد) از این شست‎وشو و طهارت شرعی (غسل) به طور ضمنی اندیشه پیمان جدید و تطهیر باطنی شکل گرفت؛ همان‎طور که در اسناد قمران منعکس شده است؛ و به طور خاص در اعمال دینی فرقه اسنی‏ها که بر محور تطهیر بود. از شاخص‏ترین شخصیت‏های این دوره، باید به یحیای معمدان اشاره کرد که مردمان را به غسل یا همان טְבִילָה / Tebila دعوت می‏کرد. به عبارت دقیق‏تر یحیی این مفهوم را که به‎تازگی در یهودیت متأخر پدید آمده بود، در یک مفهوم اخلاقی عمیق‏تر به کار برد. البته این حوادث هنوز در همان بافت یهودی رقم می‏خورد، و آنها نهایتاً فرقه‏ای از یهود به شمار می‏رفتند. نخستین بار عیسی مسیح از این اصطلاح شرعی و حتی معنای اخلاقی‎ای که