143
درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات

«تعمید زردرنگ» مسیحیان نهی شده و مسلمانان به «تعمید با رنگ خدایی» دعوت شده‏اند؛۱ اما همان‎طور که ابن‏عاشور در التحریر والتنویر گفته آب تعمید همواره بدون رنگ بوده است،۲ و مطرح کردن «رنگ زرد» نه‎تنها مؤیدی ندارد، که سنت یهودی و مسیحی بر خلاف آن است. در مقابل، گروه سوم که به ساختگی بودن روایت افزودگی رنگ زرد به آب تعمید واقف بودند، با تغییر در معنای پایه‏ای «صبغ» تلاش کردند آن را با «تعمید» سازگار کنند. مطابق ادعای ایشان، معنای پایه‏ای «صبغ» صرفاً «فرو بردن شیء در مایع» است، نه «رنگ کردن»؛ هرچند «فروبردن در مایع» می‏تواند با تغییر نیز همراه باشد. در این صورت، «صبغ» با «تعمید» مرتبط خواهد بود؛ چه اینکه هر دو به معنای «فرو بردن / رفتن در آب» هستند، و «صبغة الله» را ‏باید «تعمید الهی» ترجمه کرد.۳ اکنون در ارزیابی این نظریه به‎اجمال باید گفت بررسی این واژه در زبان‎های سامی چون عبری، آرامی و سریانی، عکس مدعای ایشان را نشان می‏دهد. به عبارتی معنای پایه‏ای «صبغ» در این زبان‎ها، همان «رنگ کردن» است (نک. ادامه).

اما گروه چهارم، دخیل بودن واژه را مسلم دانسته و «صبغة الله» را «تعمید الهی» ترجمه کرده است. از شرق‏شناسان می‏توان به آرتور جفری اشاره کرد.۴ در میان مترجمان فارسی، بهبودی «صبغة الله» را «تعمید الهی» ترجمه کرده است. از مترجمان انگلیسی نیز جورج

1.. عین سخن ایشان چنین است:
«والأصل فیه أن النصاری کانوا یغمسون أولادهم فی ماء أصفر یسمونه المعمودیة، ویقولون: هو تطهیر لهم،... فإمر المسلمون بأن یقولوا لهم: صَبغنا الله بالإیمان صبغته ولم نصبغ صبغتکم. وإنما جیء بلفظ الصبغة علی طریقة المشاکلة» (زمخشری، الکشاف، ج۱، ص۱۹۶؛ و نیز کشف الأسرارِ میبدی، ج۱، ص۳۸۲).

2.. ابن‏عاشور، التحریر والتنویر، ج۱، ص۷۲۳.

3.. خاتمی و طباطبایی، «رنگ یا تعمید؟»، پژوهش دینی، ش۱۲، زمستان ۸۴، ص۲۴ـ ۲۷.

4.. FVQ, p. ۱۹۲.


درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
142

پاسخ‏های داده‎شده را می‏توان در پنج گروه دسته‏بندی کرد:

الف) بیشتر مفسران: «صبغة الله» به معنای «رنگ خدا» و در سیاق «دین الله»، «فطرةَ الله» و «سنّةَ الله» است؛ ۱

ب) برخی همچون زمخشری، بیضاوی و فخر رازی: با تغییر در تعریف «تعمید»، کوشیده‎اند معنای آن را با «صبغة» همسو کنند.

پ) مقاله «تعمید یا رنگ»: تغییر در معنای «صبغ» برای ایجاد ارتباط با «تعمید»؛

ت) برخی شرق‏شناسان و مترجمان قرآن: «صبغه» واژه دخیل است و باید آن را «تعمید» ترجمه کرد؛

ث) لوکزنبرگ: با توجه به فضای آیات مرتبط، پیشنهاد قرائت «صُنعة اللّٰه» به جای «صبغة اللّٰه».

گروه نخست، یا توجهی به تعمید مسیحیان نداشته‏اند و یا اساساً میان آن دو ارتباطی قائل نبوده‎اند. به نظر ایشان معنای متبادر از «صبغ»، رنگ می‏باشد. گروه دوم و سوم که به نوعی دغدغه مطالعات تطبیقی در آنها دیده می‏شود، هر یک برعکس دیگری با ایجاد تغییراتی تلاش کرده‏اند میان «صبغة» و «تعمید» توازن و ارتباط ایجاد کنند. طیف زمخشری و بیضاوی، به روایتی از ابن‎عباس استناد کرده‏اند که مطابق آن ابن‏عباس گفته مسیحیان در آب تعمید، رنگ زردی می‏افزودند و با آب زردرنگ تعمید می‏کردند و به آن «المعمودیه» می‏گفتند. در این صورت، این دو واژه ارتباط روشنی خواهند داشت. به عبارتی در این آیه از

1.. نک. تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۱، ص۴۲؛ تفسیر عیاشی، ج۱، ص۶۲؛ تفسیر فرات، ج۱، ص۶۲؛ و نیز کتب لغت: فراهیدی، العین، ج۴، ص۳۷۴؛ أزهری، تهذیب اللغة، ج۸، ص۶۲؛ زبیدی، تاج العروس، ج۱۲، ص۳۸.

  • نام منبع :
    درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
    سایر پدیدآورندگان :
    حیدر عیوضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20832
صفحه از 192
پرینت  ارسال به