شکل تثنيه به کار می‎رود. بنا بر نظر گزنیوس، این واژه در عبری از ریشه שָׁמָה / shāmā، שָׁמ / shām به معنای قیدی «آنجا» مشتق است،^۱ و این با معنای بلندی و رفعت که بصريون گفته بودند، همسوست.

۱۹. سمع/ سمیع

ریشه‎شناسی

ریشه שׁמע/ shmʿ از ریشه‏های مشترک در زبان‎های سامی است که هر سه حرف اصلی آن به همین ترتیب در زبان‎های اکدی، آرامی، اوگاریت، عبری، حبشی و عربی حفظ شده است.^۲ مشتقات این ریشه در عبری و عربی پربسامد و گسترده‎اند. به لحاظ تلفظ، یک تفاوت وجود دارد: حرف نخستین این ریشه در عربی صدای«س» و در عبری שׁ/ sh می‏باشد. درباره جابه‎جایی دو حرف «س» و «ش» در این دو زبان، باید گفت که به لحاظ منطقی چهار صورت قابل تصور است و برای هر کدام شواهدی وجود دارد:

/ selāw عبری اشاره دارد و ترجمه و تفسير آن به «بلدرچين» يا «آسايش و راحتی» در متون اسلامی، در ادامه همان تفاسير عهد عتيق قرار دارد.

۱۸. سماء

واژه «سماء» که در عربی به صورت «سماوات» جمع بسته می‏شود، معادل آسمان است. نخستین معنایی که از آن به ذهن متبادر می‏شود، اشاره به همان گنبد فیروزه‏ای است که در بالای سر ما قرار دارد؛ اما در متون ادبی، توسعاً از اشیای متعددی که بالاتر از سطح زمین قرار دارند، مانند سقف خانه، زین اسب، ابر و باران نیز به «سماء» تعبیر شده است.^۱ کاربردهای معنایی این واژه در قرآن نیز گسترده است و در منابع متعددی بررسی شده است که ما را از طرح آن بی‏نیاز می‏کند.^۲ در تورات عبری نیز حوزه معنایی وسیعی برای این واژه وجود دارد.^۳

منابع کهن و معاصر، «سماء» را از ریشه «سمو» دانسته‏اند که به معنای علوّ، مرتفع و معانی‎ای از این دست است.^۴ در این صورت، «سماء» با واژه «اسم» نیز هم‎ریشه خواهد بود؛ البته بر پایه نظر بصریون که آن را از ریشه «سمو» می‏دانستند؛ در مقابلِ کوفیون که می‏گفتند از ریشه «وسم» به معنای علامت و نشانه است.

کلمه «سماء» با واژگانی در زبان‎های سامی هم‎ریشه است: در اوگاریک shmm، اکدی shamū، عبری שָׁמַיִם / shāmim، آرامی shemayya، سریانی shmaya و.... در اکدی این کلمه در شکل مفرد به معنای «باران» و در حالت جمع به معنای آسمان به کار رفته است.^۵ در عبری نیز واژه «شامیم» همواره در