127
درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات

پ) حفظ اعمال روز سبّت، که در این صورت با خود واژه «سبّت» همراه خواهد بود:

... תִּשְׁבְּתוּ שַׁבַּתְּכֶם. / tishbetû shabatkhem / [این برای شما روز استراحت خواهد بود] «... سَبت خود را نگاه دارید» (لاویان ۲۳: ۳۲)؛

ت) بازماندن از جواب (در حالت لازم):

«پس‏ آن‏ سه‏ مرد از جواب‏ دادن‏ به‏ ایوب‏ باز ماندند» (יִּשְׁבְּתוּ / yîshbetû) (ایوب ۳۲: ۱)؛

ث) نابود کردن، از بین بردن (در حالت متعدی ـ باب هیفیل):

וְהִשְׁבַּתִּי גְּאוֹן זֵדִים / wehishbati geʾôn zedîm / «و غرور متکبران را تباه خواهم ساخت» (اشعیا ۱۳: ۱۱).

در حالت اخیر، مشتقات این فعل، واژه مناسبی برای انبیا در توصیف داوری خداوند میان مردم بوده است. گفتنی است که نام شَبّات ناظر به بُعد شریعتی روز شنبه است؛ اما اسم عادی آن همان «روز هفتم» יּוֹם הַשְּׁבִיעִי / yom hashebiʿi است (خروج ۲: ۲) که معادل «یوم سبع» در عربی است. شبّات به معنای سال هفتم در هر دوره هفت‎ساله، سال آیش یا استراحت زمین نیز می‎باشد. علاوه بر این، در نام‎گذاری دیگر ایام هفته، شبات نقش محوری دارد. به عبارتی روزهای هفته به نسبت فاصله خود با آن روز نامیده می‏شوند؛ بنابراین:

یکشنبه: یک روز پس از شبات/ אחד בשבת / ekhad beshabbāt؛

دوشنبه: دو روز پس از شبات/ שני בשבת / sheni beshabbāt و به همین ترتیب....۱

بنابراین ريشه «سَبت» در باب‎های مختلف عبری، حوزه معنایی وسیع و کاربرد

1.. حییم، فرهنگ عبری-فارسی، ص۵۳۸.


درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
126

والسبت، لأن الخلق انقطع فیه... ویقال سَبَتَ شَعرَه، إذا قطعه وکانت العرب تسمیها (أسماء الأیام) فی الجاهلیه: الأحد أول، والإثنین أهون، والثلاثاء جبار، والأربعاء دبار، والخمیس مؤنس، والجمعه عروبه، والسّبت شیار.۱

علاوه بر اين، منابع لغوی نخستین بر معنای استراحت، سکون و آرامش تأکید داشتند. سخن ابن درید در این زمینه چنین است: «وسمِّی السبتُ سَبتا لأنهم کانوا یَدعون العمل فیه، فَیَسبُتون، أی ینامون وتسکن حرکاتُهم، وأصل السُّبات السُّکون». همو در ادامه برای «سبت»، معنای «قطع کردن» را هم ذکر کرده است.۲ بنابراین دو معنای قطع کردن (با گستره معنایی آن که شامل متوقف کردن، زدودن و...) و استراحت کردن یا دست از کار کشیدن، از معانی اصلی اين واژه در زبان عربی است. اکنون با مروری بر کاربرد معانی این واژه در عبری، شباهت‏ها و تفاوت‏های آن را ملاحظه خواهیم کرد.

ریشه فعلی שָׁבַת / shābat و مشتقات آن در تورات عبری، هنگامی که به باب‎های مختلف می‏روند، در معانی ذیل به کار رفته‎اند:۳

الف) استراحت کردن، متوقف شدن:

וּבַיּוֹם הַשְּׁבִיעִי תִּשְׁבֹּת / ûbayôm ha shebîʾî tishbōt / [شش روز به شغل خود بپرداز] «و در روز هفتمین آرام‏گیر» (خروج ۲۳: ۱۲، ۳۱: ۱۷، ۳۴: ۲۱؛ لاویان ۲۶: ۳۴)؛

ب) به پایان رسیدن امری:

... וְיוֹם וָלַיְלָה-לֹא יִשְׁבֹּתוּ. / weyôm wālailā lō yishbōtû / [مادامی‏ که‏ جهان‏ باقی‏ است‏]... «روز و شب‏ باز نخواهد ایستاد» (پیدایش ۸: ۲۲)؛

1.. مسعودی، مروج الذهب، ج۲، ص۱۹۱.

2.. ابن درید، جمهرة اللغة، ج۱، ص۲۵۴.

3.. Gesenius, p. ۸۰۴; TWOT, vol.۲, p. ۹۰۲.

  • نام منبع :
    درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
    سایر پدیدآورندگان :
    حیدر عیوضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20724
صفحه از 192
پرینت  ارسال به