107
درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات

کونست‏لینگر از دیدگان آرتور جفری۱ و بعدها اندرو ریپین۲ مخفی مانده است و نتوانسته‎اند در مقالات خود در این باره، از آن بهره بگیرند؛ تا جایی که جفری در مدخل «راعنا» بر خلاف همیشه، سخنان مفسران را تلقی به قبول کرده است! ناگفته نماند که در متون تفسیری اسلامی، برخی اقوال شاذ متعلق به سده‏های میانه (حدود قرن ۸ و ۹) دیده می‏شود که با نظر کونست‏لینگر همسوست؛ اما آن مفسران به دلیل محدود بودن حوزه مطالعاتی، نتوانسته‎اند نظر خود را به صورت موجه ارائه کنند.

ب) نهی مؤمنان از به کار بردن کلمه «راعنا»

مشتقات واژه «رعی» در قرآن، در دو حوزه معنایی به کار رفته است:

۱. رَعی، اَرعاء ج. علف، گیاه؛ و مشتقات آن در (كُلُوا وَ ٱرْعَوْا أَنْعَٰمَكُمْ / مواشی خود را شبانی کنید) (طه، ۵۴)؛ «مرعی» به معنای علفزار، چمنزار (نازعات، ۳۱) و در نهایت در آیه (حَتَّىٰ يُصْدِرَ ٱلرِّعَاءُ) (قصص، ۲۳) به معنای شبان؛

۲. رعی، رعی الأمر، به معنای مراعات کردن، ملاحظه نمودن، پایبند بودن: (فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا) (حدید، ۲۷).

با توجه به دو معنای یادشده، عموم عالمان لغت و تفسیر (ذیل آیه سوره بقره) بر این باورند که «راعنا» در حوزه معنایی دوم یعنی «رعایت کردن، مراعات نمودن» قرار دارد. به عبارتی مسلمانان مدینه با این تعبیر از حضرت می‏خواستند که در ابلاغ وحی، سطح دانش و فهم ایشان را ملاحظه کند و به پرسش‏ها و درخواست‏هایشان خوب گوش دهد. گویا پیش‎تر نیز اصطلاحی میان اعراب مرسوم بوده است: «أرعنا سمعک: أسمع منا ونسمع منک»؛ یعنی به ما گوش فرا بده

1.. چاپ نخست کتاب آرتور جفری، به سال ۱۹۳۸ بوده است.

2.. A. Rippin, "The Function of "Asbāb al-nuzūl" in qurʾānic Exegesis", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. ۵۱, No. ۱ (۱۹۸۸), pp. ۱-۲۰.
به طور خاص، صفحۀ ۱۷ تا ۱۸ مقاله که دربارۀ واژۀ «راعنا» می‏باشد.


درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
106

عبری «נו /نو» است. چه‎بسا لهجه یهودیان جزیرة العرب به تلفظ عربی نزدیک بوده باشد؛ ضمن اینکه عبارت قرآنی «لیّاً بألسنتهم» بیانی کلی است و می‏تواند حتی تغییر لحن را نیز شامل شود. براین‎اساس یهودیان به زبان خودشان پیامبر را چنین خطاب می‏کردند: «ای شریر ما». همان‎طور که برخی دیگر از آزارهای زبانی آنان مانند «سام علیک» ـ به معنای مرگ بر توـ به جای «سلام علیکم» گزارش شده است: «دخل رهط من الیهود علی رسول الله صلی الله علیه و اله، فقالوا: السام علیک. فقال: علیکم...»؛۱

۲. احتمال دیگر اینکه واژه مورد نظر می‏توانسته از ریشه عربی «رعن» به معنای «حماقت یا سست‎عقلی» باشد و یهودیان مدینه، این معنا را قصد می‏کردند.۲

باید گفت، در این بخش نگرانی چندانی وجود ندارد. آیه سوره نساء به‎صراحت شیطنت آن عده از یهودیان را برملا می‏سازد؛ اما چرا مؤمنان از گفتن «راعنا» نهی شدند؟ آنان که لبریز از عشق به پیامبر بودند! در ادامه پس از ارائه آرای متداول در منابع اسلامی، نظر آقای دیوید کونست‏لینگر۳ را مطرح می‏کنیم. این زبان‎شناس آلمانی در سال ۱۹۳۰ در مقاله‏ای با همین عنوان، یعنیRāʿinā (راعنا) تحلیل متفاوتی ارائه داده که برای این بخش دوم پاسخ مناسبی خواهد بود. توفیق این زبان‎شناس، مرهون توجه به فرهنگ زیستی و معاشرتی مسلمانان با اهل کتاب در مدینه و تأثیرپذیری از ادبیات کتاب‏مقدسی بوده است. تعجب آنکه مقاله

1.. مقریزی، إمتاع الأسماع، ج ۱۴، ص ۳۸۲؛ الصالحی الشامی، سبل الهدی، ج ۷، ص ۱۴۷؛ و نیز نک. کلینی، الکافی (باب التسلیم علی أهل الملل)، تحقیق علی‎اکبر غفاری، ج۲، ص۲۴۸؛ابن‏اثیر جزری، النهایۀ فی غریب الحدیث والأثر، ج۲، ص۳۲۸؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن (ذیل سورۀ مجادله، آیۀ ۸)، ج۵، ص۳۱۴؛ ابن منظور، لسان العرب (سوم)، ج ۱۲، ص ۱۳.

2.. أزهری، تهذیب اللغه، ج۲، ص۲۰۵؛ ابن‏فارس، معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۴۰۸؛ راغب، مفردات، ج۲، ص۸۵؛ ابن‎سیده، المحکم و المحیط الأعظم، ج۲، ص۱۰۶؛ حمیری، شمس العلوم، ج ۴، ص۲۵۳۹؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۳، ص۱۸۲؛ زبیدی، تاج العروس، ج۱۸، ص ۲۳۸.

3.. David Künstlinger, ۱۸۶۷- ?

  • نام منبع :
    درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
    سایر پدیدآورندگان :
    حیدر عیوضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20776
صفحه از 192
پرینت  ارسال به