79
درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات

خدای قوی بنی‏اسرائیل، نقش مهمی در جنگ‏های آنها داشته است. یهوه به مثابه یک جنگجو، اسرائیل را به منزله لشکر خود برگزیده تا با یک جنگ سماوی علیه خدایان بت‏پرستان وارد عمل شود. او خود عمیقاً در جنگ‏های اسرائیل درگیر است و برایشان مبارزه می‏کند»؛۱ و در همین مسیر، یکی از موضوعات بسیار پررنگ در تنخ، و به طور خاص کتب انبیاء (نوییم)، برگزیدگی بنی‏اسرائیل است که با استعاره‏های گوناگونی بیان شده است: اسرائیل، عروس یهوه (هوشع ۲: ۱۶)؛ اسرائیل، لشگر یهوه (اشعیا ۴۳: ۱۲)؛ اسرائیل، پسر یهوه (خروج ۴: ۲۲ـ ۲۳؛ مقایسه شود با: ارمیا ۳: ۱۹ و...)؛ اسرائیل، تاکستان یهوه (اشعیا ۵: ۲ـ ۵)، یهوه شبان و اسرائیل گوسفند وی (مزمور ۷۸: ۵۲ـ ۵۵)؛ یهوه صانع و اسرائیل مصنوع (اشعیا ۴۳: ۱) اسرائیل، قوم مقدس خدا (لاویان ۲۰: ۲۶).۲

به نظر می‏رسد همان ریشه‏شناسی عهد عتیق، یعنی اینکه از ریشه srh باشد، با بافت عهد عتیق تناسب بیشتری دارد. ناگفته نماند برخی منابع لغوی و متون تفسیری، این پسوند تئوفوریک را مفعولِ فعل پنداشته و به «پیروز شونده بر خدا» ترجمه کرده‏اند، در حالی که بخش تئوفوریک نقش مفعولی ندارد، بلکه فاعل است.۳ لذا این نام ترکیبی از یک فعل ماضی استمراری و نشان تئوفوریک אֵל/ ʾēl است و نمایانگر سنتی بسیار رایج در سامی غربی است و می‎تواند چنين معنایی داشته باشد: «إل می‏جنگد» يا «إل مبارزه می‏كند».

۴. اسماعیل

زمخشری ذیل آیه ۵۶ سوره مریم این قبیل اسامی را أعجمی می‎خواند و از تلاش

1.. Sohn, The Divane Election of Israel, p. ۴۵.
به نقل از: شمس، مسئلۀ برگزیدگی قوم بنی‏اسرائیل، ص۸۲.

2.. همو، ص۷۷ـ ۹۱.

3.. TDOT, vol. ۶, p.۴۰۰.


درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
78

بر اساس ریشه‏شناسی اولیه، بخش نخست این واژه از ریشه srh به معنای «مبارزه کردن» است و با توجه به نشان تئوفوریک( آن می‏توان آن را به «خداوند مبارزه می‏کند» ترجمه کرد؛ و به عنوان لقب یک انسان [یعقوب] مفهوم «مجاهد، سرباز خداوند»۱ دارد.۲

از موانع این نظریه، واژه ישֻׁרוּן / Jeshurun است که برای اشاره به سرزمین اسرائیل، چهار بار در تنخ تکرار شده است (تثنیه ۳۲: ۱۵؛ ۳۳: ۵، ۲۶ و اشعیا ۴۴: ۲)، و به طور خاص در اشعیا به صورت تقارن با «یعقوب» به کار رفته است؛ و این احتمال را در پی دارد که بخش اول کلمه از יָשׁר / yāshar به معنای «عدالت و درستی» بوده و با ترکیب אֵל/ ʾēl به معنای «خداوند عادل است» ‏باشد. محتملاً حرف שׂ/ s در کلمه مورد نظر، پيش‏تر به صورت שׁ/ sh بوده،۳ و به اين ترتيب، تلفظ نخستين آن yishrāel «يشرائل» بوده است. این احتمال هنگامی تقویت می‏یابد که بدانیم شواهدی نیز از اختلاف یهودیان متقدم در تلفظ حرف «س» و «ش» وجود دارد (نک. روایت «شیبولت/ سیبولت» در داوران ۱۲: ۶).

اما از سوی دیگر، ادبیات حاکم بر کتاب مقدس، به طور خاص کتب انبیا، با محوریت اندیشه برگزیدگی با تأکید فزاینده‏ای با ریشه‎شناسی توراتی اولیه همسو است. توضیح آنکه انتخاب نام اسرائیل برای شخص یعقوب، سپس بخشی از منطقه جغرافیایی یهودی‎نشین و در نهایت بازماندگان این قوم تا به امروز، برای مقابله آنان با کشورهای همسایه و همجوار بوده است؛ «چه اینکه یهوه به عنوان

1.. Soldier of God, Contender

2.. Gesenius, p. ۳۷۰.

3.. EJ, ۲۰۰۷, vol. ۱۰, p. ۹۷.

  • نام منبع :
    درآمدی بر زبان شناسی تطبیقی قرآن و تورات
    سایر پدیدآورندگان :
    حیدر عیوضی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20850
صفحه از 192
پرینت  ارسال به