تاریکی» به وجود آمد. این ترکیب بارها در عهد عتیق به کار رفته است:
الف) יִגְאָלֻהוּ חֹשֶׁךְ וְצַלְמָוֶת / yigʾāluh - ḥōshekh - wetsalmāwet / «تاریکی و سایه موت، آن را به تصّرف آورند»(ایوب ۳: ۵)، و در همین کتاب نک. ۱۰: ۲۱؛ ۲۸: ۳؛ ۳۴: ۲۲؛ ۳۸: ۱۷؛
ب) גַּם כִּי-אֵלֵךְ בְּגֵיא צַלְמָוֶת, … / gam kî ʾelkh begi tsalmāwet / «چون در وادی سایه موت نیز راه روم [از بدی نخواهم ترسید زیرا تو با من هستی]»(مزامیر ۲۳: ۴)؛
ج) اشعیا ۹: ۱ [ت. فارسی ۲]؛ ارمیا ۲: ۶؛ عاموس ۵: ۸ و....۱
به کمک این بحث زبانشناختی، دیگر نیازی به توجیه جمع بودن این واژه در کنار کلمات مفرد، مثلاً در آیه (أَوْ كَصَيِّبٍ مِّنَ ٱلسَّمَاءِ فِيهِ ظُلُمَاتٌ وَ رَعْدٌ وَ بَرْقٌ...) (بقره، ۱۹) و آیات متعدد دیگر نخواهد بود. در زبان فارسی نخستین بار، مرحوم شهرام هدایت در کتاب بررسی زبانشناختی واژههایی از قرآن کریم (ص ۷۳ـ ۷۶) با ارجاع به آثاری چون کتاب گزنیوس بهتفصیل این موضوع را مطرح کرده است.
۳. تفکر انتقادی
بهروزرسانی آثار پيشينيان همگام با تحولات مدرن، از سنتهای خوبی است که پژوهشگران غربی در دو سده گذشته، به گونهای تحسينانگيز به آن ملتزم بودهاند. برای مثال، ويراستهای کتاب گزنيوس پس از فوت او، علاوه بر اينکه نشان از اعتبار و محبوبيت اين کتاب دارد، اندیشه زندهای را به نمايش میگذارد که استمرار و پيوستگی آن مرهون تفکر انتقادی نسبت به ميراث پيشين است. پيشتر در معرفی اين کتاب گفته آمد که خود گزنيوس در زمان حيات خود، چند بار در آن تجديد نظر کرد که با اعمال تغييرات گستردهای بود. پس از فوت وی در سال
