میشود، اشاره دارد. به نظر میرسد در منطقه عربستان و زبان عربی متقدم، ریشه «زبر» دستکم در دو معنای «کتابت، و کلام و سخن» کاربرد داشته است. از همین جهت، مفسران نیز در تطبیق آیه سوره انبیا با زبورِ داوود همرأی نیستند و اختلاف نظر گسترده وجود دارد.۱
بنابراین میتوان با این سخن طریحی موافق بود که «زبور» اسم جنس برای کتابهای منزَل بر انبیاست؛ چه اینکه کلمه «مزبور» بر شیء «مکتوب» اشاره دارد.۲
ناگفته نماند که ریشه «زبر» معانی دیگری چون سنگچین کردن و سنگ آهن۳ نیز دارد که در قرآن نیز میتوان شواهدی بر آن یافت: «آتونی زُبر الحدید» (کهف، ۹۶)؛ اما این بحث ارتباطی با موضوع فعلی ما ندارد؛
ب) ارتباط «مزامیر» عربی با «میزمور» عبری: ریشه זמר / zmr در زبانهای سامی، به طور خاص عبری و عربی، مشترک است و در معنای مشابه کاربرد دارد. معنای اصلی و رایج آن در هر دو زبان «سراییدن، خواندن، نغمه و آواز» است. برای مثال در عبری به ادوات موسیقی گفته میشود: כלי זמר / kelei zemer. از همین ریشه، در ادبیات یهودی ـ مسیحی یکی از نامهای کتاب داوود מזמור /mizmor، است که به معنای «سرود و نغمه» است.۴ این نام از متن کتاب داوود
1.. دست کم پنج قول در تعیین مصداق آن وجود دارد: ۱. مطلق کتب نازلشده؛ ۲. کتب نازلشدۀ پس از تورات؛ ۳. کتاب داوود؛ ۴. قرآن؛ ۵. تورات (نک. مقاتل، تفسیر، ج۳، ص۹۶؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۴،ص ۳۴۱؛ بغوی، معالم التنزیل، ج۳، ص۳۲۰ و بسیاری از تفاسیر دیگر در ذیل آیه ۱۰۵ سوره انبیاء).
2.. طریحی، مجمع البحرین، ج۳، ص۳۱۴.
3.. «الزّبر: طیّ البئر، زبرتها أی طویتها» (نک. فراهیدی، العین، ج۳، ص۳۶۲؛صاحب، المحیط فی اللغة، ج۱۰، ص۷۳).
4.. مزمور مترادف با «שיר / shir» و «רנן / rann» نیز میباشد که در خود مزامیر نیز به کار رفته است (نک. ۲۷: ۶؛ ۵۷: ۸؛ ۷۱: ۲۳)، و هر دوی اینها در عربی نیز استعمال شدهاند.
ریشۀ «ز م ر» در عبری معنای پایهای دیگری هم دارد و آن «حرس کردن» است (نک. لاویان۲۵: ۳، ۴).
