نقش ایفا میکند. تشکیل خانواده حدیثی این مؤلفهها نشان میدهد در کنار اثبات صفات و لزوم دلالت آن، بر دو عنصر، تأکید ویژهای وجود دارد: نفی محدودیت و نفی تشبیه.
این مراتب را میتوان در چند گزارش زیر به وضوح یافت:
امام صادق علیه السلام در پاسخ به زندیق که از صفت سخط و رضای خداوند سؤال کرده بود، این صفات را ثابت میداند و در عین حال آن را خلاف آنچه در مخلوقات وجود دارد، میخواند.۱
صفوان بن یحیی در روایتی از اباالحسن۲ علیه السلام تفاوت میان اراده خدا و بشر را سؤال میکند؛ ایشان پس از بیان تفاوت میان اراده خداوند و ارادههای بشری، هرگونه صفت بشری را از ساحت خداوند به دور معرفی میکند و میفرماید: «و هذه الصفات منفیة عنه و هی صفات الخلق».۳ یعنی: و این صفات از خداوند به دور است و از صفات بندگان به شمار میرود.
یکی از تفاسیر نظریه نفی صفات نیز در همین راستا تبیین شده است: «و كمال الاخلاص له نفي الصفات عنه لشهادة كل صفة أنها غير الموصوف و شهادة الموصوف أنه غير الصفة و شهادتهما جميعا بالتثنية الممتنع منه الأزل».۴
مطالعه جامع صفت در روایات نشان میدهد، نفی صفات در کنار عناصر دیگری جای گرفته که انصراف به اطلاق دوم از صفات (توصیف بندگان از خداوند) را تقویت میکند. ویژگیهایی همچون محدود و متناهی، محیط به ذات، شبیه صفات مخلوقین، دارای صورت مادی و جسمانی (زیاده و تحرک و
