67
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

الهی برای بشر امکان پذیر است و لایه‏هایی از معانی و معارف اسماء بر ایشان پوشیده است.

۲ - ۲. جریان در میان خلق

جریان اسمای الهی در میان بندگان دو تصویر دارد:

یکی جریان اسمای تکوینی است که در روایات متعددی همچون صحیحه معاویة بن عمار آمده است؛ در این روایت امام صادق علیه السلام در ذیل آیه (وَلِلَّهِ ٱلْأَسْمَاءُ ٱلْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا )۱ می‏فرماید:

«نحن و اللّٰه الأسماء الحسنى‏ التي لا يقبل اللّٰه من العباد عملا إلا بمعرفتنا»،۲ یعنی: به خدا قسم ما همان اسماء نیکویی هستیم که خداوند از بندگان هیچ عملی را مگر با معرفت ما نمی‏پذیرد.

این نکته در کنار تأکید بر اشتقاق اسمای اهل بیت علیهم السلام از اسمای پروردگار نیز می‏تواند نشان دهنده اتصال حلقه هدایت ایشان به هدایت الهی باشد. نمونه‏ای از این روایات، حدیث قدسی است که ابن المشهدی در کنز الدقائق از امام صادق علیه السلامبه نقل از پیامبر صلی الله علیه و اله در شب معراج نقل کرده است.۳

تبیین چرایی قبول عمل بندگان و چگونگی پیوند این قبول با معرفت بحث مفصلی است که اشاره به آن خروج از موضوع این نوشته است؛ اما به نظر می‏رسد این کارکرد معرفتی، گویای تکمیل حلقه معرفت الهی با واسطه اهل بیت علیه السلام است. این زنجیره از جمله بنیان‏های اعتقادی شیعه به شمار می‏رود و با

1.. سورۀ اعراف، آیۀ ۱۸۰.

2.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۱۴۳، ح۴.

3.. ابن المشهدی، کنز الدقائق، ج۱۲، ص۴۷۴. در این گزارش اسم علی، فاطمه، حسن و حسین موهبتی الهی و از اسماء خداوند خوانده شده است.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
66

به نظر می رسد با ترسیم مؤلفه های توصیفی و مطالعه روابط جانشینی و همنشینی آن به قضاوت روشنی درباره مفهوم اسم و تعیین مبنا در شناخت آن خواهیم رسید.

۲. مؤلفه‏های توصیفی اسم

در مطالعه آیات و روایاتی که به توصیف اسم پرداخته‏اند، مؤلفه‏هایی یافت می‏شود که در توضیح چیستی اسماء و فهم آن تأثیرگذار است.

۱ - ۲. مراتب انتشار

طبق مفاد صحیحه سعید بن یسار، می‏توان سه سطح در اسمای الهی ترسیم نمود؛ برخی اسماء در میان بندگان به صورت خاص و عمومی منتشر نشده است؛ گروه دیگری به بندگان خاصی تعلیم داده شده و بخشی از اسماء نیز در کتب الهی و آسمانی نازل شده و در دسترس همه بندگان قرار گرفته است.

«اللهم إني أسألك بكل اسم‏ هو لك أنزلته في كتابك أو علّمته‏ أحدا من خلقك أو استأثرت به في علم الغيب عندك».۱ یعنی: خداوندا تو را می‏خوانم به واسطه هر اسمی که در کتاب (آسمانی) نازل فرمودی، و یا بر یکی از مخلوقاتت تعلیم دادی و یا در علم غیب برای خویش برگزیدی.

بحث تفصیلی از اسم مستأثر در فصل سوم کتاب خواهد آمد.۲ نکته حائز توجه در مورد دو ویژگی دیگر یاد شده در این روایت است، یکی نازل شدن اسماء از جانب پروردگار در کتب آسمانی و دیگری تعلیم اسماء به بندگان؛ تکمیل حلقه فهم اسماء طبق این سطح بندی در کارکردهای خاص و عام اسماء خواهد آمد. با این توصیف بایستی اقرار نمود که تنها مطالعه بخشی از اسمای

1.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۵۶۱.

2.. نک: ص۲۱۱.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1150
صفحه از 312
پرینت  ارسال به