53
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

اسمای الهی در دسترس بشر قرار دارد اشاره‏ای به مرتبه ذات یا فعل خداوند ندارد. آیا می‏توان اسم را حقیقتی دارای مراتب متعدد دانست که قدر جامعی برای دو مرتبه پیشین در خود جای داده است؟ شاید بتوان ریشه این اختلاف را در نحوه رابطه صفات با ذات و تفسیر کمالات ذاتی پروردگار دانست؛ در هرحال، هر دو احتمال قائلانی دارد که بر مدعای خود دلیل اقامه کرده‏اند؛ علاوه بر این پیامدهای هر قول، به ویژه بحث اشتراک لفظی و معنوی نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است؛ تأکید بر اصول تنزیهی در توحید این تلقی را به دنبال داشته که مقصود از اسم خداوند، امری است که الفاظ در دسترس بشر تنها اشتراک لفظی با اسم حقیقی داشته و نمی‏توان قدر مشترک معنایی میان آن دو یافت. وجود برخی مؤلفه‏های توصیفی در اسم و مراتب انتشار آن و نیز جریان در میان همه خلق از سویی و دست نایافتنی بودن اسم (یا اسمای) اعظم الهی و تطبیق آن بر انسان کامل یا ائمه معصومین علیهم السلام از سوی دیگر، مهم‏ترین دلایل ادعای اشتراک لفظی میان اسمای لفظی و اسمای حقیقی است.

هر یک از دو احتمال نخست (لفظی یا معنوی بودن اسم) را مؤیداتی همراهی می‏کند.

احتمال اول: لفظی بودن اسم

توجه به تعریف وضع، نشان می‏دهد دلالت چیزی بر دیگری در مطلق وضع لحاظ شده است؛ این دلالت به گونه‏ای است که پیوند میان آن دو با تبادر معنایی هنگام اطلاق یکی به دیگری حاصل می‏شود،۱ این معنای عام در وضع الفاظ نیز وجود دارد؛ علاوه بر این معنای عام، توجه به این مهم که لفظ به

1.. «تعیین الشیء للدلالة علی شیء».


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
52

اسم در قرآن و روایات و بررسی روابط همنشینی و جانشینی بسیار مفید است.

پس از این مرحله پاسخ به پرسش‏های اصلی این پژوهش هموار خواهد شد. این نوشتار به روشنی در صدد پاسخ به این پرسش است که آیا اسم حادث است و احکام حوادث از جمله مخلوق بودن، غیریت میان مخلوق و خالق و لوازم آن مانند متعلق اراده الهی واقع شدن بر آن مترتب است یا نه؟ پرواضح است که در پی این بحث‏ها، سؤالات دیگری مطرح خواهد شد مانند اینکه این حدوث به چه معناست؟ و بر اساس قول به حدوث، تفسیر وجود شناسی و معناشناسی اسماء چگونه است؟ پرسش‏هایی در نسبت میان اسماء حادث شده و صفات ایجاد گشته و از طرفی نسبت میان این دو با ذات الهی نیز در پی این مسئله مطرح خواهد شد. در این فصل تلاش می‏کنیم ضمن مفهوم شناسی عناصر فرضیه‏ی تحقیق مانند اسم و حدوث، مؤلفه‏های پاسخ به پرسش اصلی را به گونه‏ای تبیین کنیم تا در ضمن آن، پاسخ روشنی به سؤالات پیرامون این فرضیه داده شود.

۱. مفهوم شناسی اسم

اولین سؤال در تبیین مفهوم شناسی اسم، این است که، آیا اسم الهی و مصادیق آن در قرآن و روایات، امری لفظی است که با پیروی از الگوی وضع لغات بر معنایی دلالت می‏کند یا آنکه لفظ در اسم هیچ نقشی ندارد و از آن امری صرفاً معنوی۱ اراده شده است که بشر از راهیابی به آن عاجز است و آنچه به عنوان

1.. این توضیح ضروری است که وقتی می‏گوییم اسم معنوی است و لفظ در آن دخالتی ندارد مقصود آن است که اسم حقیقتی ممتاز است که وجودی مستقل در عالم هستی داشته و نقش آفرینی می‏کند. حال اگر لفظی هم برای آن آورده می‏شود این‏گونه نیست که لفظ بتواند حقیقت آن را نشان دهد و تنها اسم الاسم است. تفصیل و توضیح این گفته در ادامه خواهد آمد.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1122
صفحه از 312
پرینت  ارسال به