153
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

معرفی می‏کند.

این نکته نیز مخفی نیست که بر اساس تعلیم قرآنی بهترین دعا در حال «تضرع» و «خفیه» و قرین اخلاص و به دور از ناامیدی از رحمت پروردگار به اجابت نزدیک می‏شود.۱ و بر دعا به واسطه اسمای حسنای الهی نیز تأکید شده است: (وَلِلَّهِ ٱلْأَسْمَاءُ ٱلْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا).۲ این در حالی است که نمی‏توان از نقش زمان در تأثیرگذاری دعا نیز چشم پوشید. امام کاظم علیه السلام در دعای هنگام خواب می‏فرماید: «و انبهنی لأحب الساعات الیک لادعوک فیها فتستجیب لی و أسألک فتعطینی و أستغفرک فتغفر لی».۳

علامه طباطبایی در عبارتی روشن، برای اسم - به ویژه اسم اعظم - در شرایط فراهم بودن مقدمات استجابت دعا اثر مستقیم قائل است. ایشان می‏فرماید: «كسى كه دست از تمامى وسایل و اسباب برداشته و در حاجتى از حوایجش به پروردگارش متصل شود، در حقيقت متصل به حقيقت اسمى شده كه مناسب با حاجتش است، در نتيجه آن اسم نيز به حقيقتش تاثير كرده و دعاى او مستجاب مى‏شود، اين است حقيقت دعاى به اسم، و به همين جهت خصوصيت و عموميت تاثير، بر حسب حال آن اسمى است كه حاجت‏مند به آن، تمسك جسته است، پس اگر اين اسم، اسم اعظم باشد تمامى اشياء، رام و به فرمان حقيقت آن شده، و دعاى دعاكننده بطور مطلق و در همه جا مستجاب می‏‏شود».۴ جای این سؤال نسبت به عبارت ایشان باقی است که اتصال به حقیقت مناسب با حاجت آیا به معنای قول به تأثیر استقلالی اسماء است؟ یا آنکه به معنای خواندن خدا و درخواست از خدا

1.. اشاره به آیات متعددی از جمله: سورۀ انعام، آیۀ ۶۳؛ سورۀ اعراف، آیۀ ۲۹ و ۵۶؛ سورۀ مریم، آیۀ ۴ و ۴۸.

2.. سورۀ اعراف، آیۀ ۱۸۰.

3.. طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۱۲۳.

4.. طباطبائی، المیزان، ج۸، ص۳۵۶؛ مکارم، تفسیر نمونه، ج۸، ص۴۶۳.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
152

۴. تنها در نقل تهذیب از اثرات اسمای خاص پروردگار بر اشیای عالم مانند خضوع همه اشیاء در برابر آن، درک حسنات و صرف سیئات سخن گفته شده است، به غیر از آنکه این افعال به صیغه مجهول آمده، ضعف روایت با دو راوی مجهول و عدم ذکر نام معصوم و امکان توجیه روایت بر اساس الگوی سایر روایات، تفسیری همانند صفات در بحث اسماء را بی اشکال می‏نماید.

۱۱. مؤلفه‏های تأثیرگذار و میزان تأثیر هر یک (اسم، دعا...)

بر پایه مباحث گذشته اثر خاص صفات الهی به عنوان کمالات ذاتی امری پذیرفته است، تنها سخن از ترتب این آثار در کاربست عمومی و یا اختصاص آن به گروه خاص مورد توجه و مطالعه واقع می‏شود. از جمله مباحثی که در پاسخ به سؤال از میزان کارکرد و تأثیر اسمای الهی باید مد نظر باشد، بحث از عناصر تأثیرگذار در ایفای این کارکرد است. بر اساس فرهنگ قرآنی، استجابت و دعا دو عنصر قرین یکدیگر معرفی شده‏اند،۱ اسم، دعا و دعا کننده و شرایط زمانی و مکانی آن هر یک تأثیر بسزای خود را دارند.۲ محوریت دعا در جلب رحمت خدا بسیار مهم است تا جایی که خداوند در آیه ۷۷ سوره مبارکه فرقان خطاب به پیامبر صلی الله علیه و اله اعتنای پروردگار به بندگان را به واسطه دعاهای ایشان

1.. ماده دعا و مشتقات آن، هم در مورد دعوت الهی خدا و فرستادگانش و هم در دعوت شیطان و سپاهیانش به کار رفته است. دعاهای انبیاء الهی به درگاه الهی و بی‏اثر بودن درخواست از غیر خدا در سراسر قرآن قابل مشاهده است. به عنوان نمونه نک: سورۀ ابراهیم، آیۀ ۴۰، سورۀ فاطر، آیۀ ۱۴.

2.. نمونه آشکار تأثیر گذاری عناصر مختلف در استجابت در آیات ۳۷ تا ۳۹ سورۀ مبارکه آل عمران قابل پیگیری است. «هنالک دعا زکریا» شرایط خاص پیش آمده پیش روی او از شگفتی در مقابل غذاهای بهشتی پیش روی مریم حکایت دارد. آیات متعددی نیز از دعای انسان‏های سست ایمان در هنگام سختی‏ها و بی‏ثمر بودن دعای کافران سخن گفته‏اند. به عنوان نمونه نک: سورۀ زمر، آیۀ ۸، سورۀ فصلت، آیۀ ۵۱، سورۀ رعد، آیۀ ۱۴، سورۀ غافر، آیۀ ۵۰، سورۀ یونس، آیۀ ۱۲.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1368
صفحه از 312
پرینت  ارسال به