145
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

این جریان عام در صحیحه علی بن رئاب از امام کاظم علیه السلام نیز انعکاس یافته، در این روایت که کلینی آن را در باب «ما یقال فی مستقبل شهر رمضان» آورده است، اسم خاص الهی در کنار دیگر صفات مانند رحمت، عزت، عظمت و قدرت قرار داده شده است و ضمن اشاره به گستره و شمول تمامی این صفات، خضوع همه مخلوقات در برابر اسم اعظم مورد تأکید قرار گرفته است. عبارت «اللهم انی اسألک باسمک الذی دان۱ له کل شیء»۲ گستره خاص و فوق العاده بودن این اسم و ویژگی برتر آن را بر سایر اسمای الهی نشان می‏دهد.

ب - اجابت قطعی دعا و اعطاء

در مطالعه ادعیه‏ای که به این اثر اشاره کرده‏اند، یک طیف قابل ترسیم است؛ طیف دعای به اسم اعظم از برطرف شدن بیماری و رنج مضطر۳ تا اماته و احیاء۴ تصویر می‏شود. ویژگی خاص اسم اعظم آن است که اگر خداوند به آن اسم خوانده شود، اجابت قطعی خواهد بود؛۵ این اثر برای هر دعا کننده‏ای به صورت عام قرار داده شده است. در دعای سمات۶ نیز گاه برای دعای اولیای خاص الهی آثار خاص و فوق العاده‏ای در خواندن خداوند به آن گزارش شده است. امام علی علیه السلام قضیه رد الشمس و امام صادق علیه السلام نجات خویش از توطئه داود بن علی را بر اثر خواندن خداوند به اسم اعظمش دانسته‏اند.۷ روشن است

1.. «دان» در لغت به صورت لازم به کار رفته و معنای آن «ضعُف» است. با این توصیف بایستی کاربست این اسم را با توجه به روایات دیگر روشن کرد که عمومی است یا تنها گروه خاصی از آن بهره مند هستند.

2.. کلینی، الکافی، ج۴، ص۷۲، ح۳.

3.. همان، ج۲، ص۵۶۴.

4.. همان، ص۵۳۹.

5.. همان، ج۴، ص۴۵۳؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۳، ص۹۶.

6.. طوسی، مصباح المتهجد، ج۱، ص۴۱۶.

7.. صفار، بصائر الدرجات، ص۲۱۷ و ۲۱۸. صفار این روایات را در ذیل بابی با عنوان «فی الامام أن عنده اسم اللّٰه الاعظم الذی اذا سأله به اجیب» آورده است.


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
144

ٱلْأَرْضِ وَ مَا بَینَهُمَا وَ مَا تَحْتَ ٱلثَّرَىٰ * وَ إِن تَجْهَرْ بِالْقَوْلِ فَإِنَّهُ یعْلَمُ ٱلسِّرَّ وَ أَخْفَى)۱ نیز قابل دریافت است.۲

ارتباط میان اسم خاص الهی و عرش، در دو دعای «سریع الاجابه» و دعای طواف کعبه نمود روشنی دارد. امام علی علیه السلام ضمن بیان خصوصیات اسم اعظم در دعای سریع الاجابة می‏فرماید: «واستویت به علی عرشک»،۳ نیز امام صادق علیه السلام در دعایی که به معاویة بن عمار در طواف کعبه تعلیم می‏کند، اسمی را که به واسطه آن بر کوه‏ها و دریاها می‏توان گذر کرد - که همان اسم اعظم است - با عبارت «یهتز له عرشک» توصیف می‏کند.۴ شارحان کافی به جز مولی صالح مازندرانی در باره این دو عبارت سکوت کرده‏اند، اما وی «باء» را در عبارت «استویت به علی عرشک» برای تعدیه و نه استعانت و مصاحبت می‏داند، بر این اساس معنای جمله این‏گونه خواهد بود «و آن اسم را مستولی بر عرش خویش قرار دادی تا حکم و اثر آن اسم بر عرش جاری شود». نیز ایشان مراد از عرش را در این عبارت عالم مُلک امکانی به حساب می‏آورد.۵

ارتباط سنجی شرح این روایت با تفاسیر فوق نشان می‏دهد، جنبش و تحرک عرش و فرمان‏پذیری آن از اسم اعظم، باعث می‏شود عرش به عنوان واسطه و مجرای جریان اسم تام وکامل خداوند در عالم - که جمع همه کمالات و فیوضات است - به شمار رود.

1.. سورۀ طه، آیۀ ۶ و ۷.

2.. طباطبائی، المیزان، ج۸، ص۱۵۰. نیز نک: سورۀ اعراف،آیه ۵۴، سورۀ یونس، آیۀ ۳، سورۀ رعد، آیۀ ۲، سورۀ طه، آیۀ ۶، سورۀ سجده، آیۀ ۴، سورۀ حدید، آیۀ ۴.

3.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۵۸۲، ح۱۷.

4.. همان، ج۴، ص۴۰۶؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۰۴.

5.. مازندرانی، شرح الکافی، ج۱۰، ص۴۰۲.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1359
صفحه از 312
پرینت  ارسال به