واسطهای را ترجیح دادهاند.۱ نکته قابل توجه آنکه هر دو گروه مؤیدات روایی دارند و بهویژه در تفاسیر اهل سنت بر خلقت بیواسطه عرش، عدن، قلم و آدم تأکید بسیاری دیده میشود.۲
آیه دیگری که در این دسته جای میگیرد، آیه ۲۹ سوره حجر است، این آیه نیز که به خلقت آدم اشاره دارد، دمیده شدن روح الهی در انسان را نشان شرافت یافتن او و سجده ملائکه معرفی میکند (فَإِذَا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِى فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ). اضافه روح به خداوند اضافه یکی از مخلوقات خداوند به اوست که برای نشان دادن شرافت و کرامت روح است. این اضافه، ملکی است و غرض از آن تعظیم روح انسانی به جهت انتساب به خداوند است؛۳ نکته قابل استفاده در این آیه در همین اضافه نهفته است.
در قرآن، صفات نیز مانند اسماء دارای تأثیر - از نوع وساطت در آفرینش یا اثری تکوینی - نیستند. تنها در سه آیه ۱۶۶ النساء، (أَنزَلَهُ بِعِلْمِهِ)، ۸۶ یونس، (نَجِّنَا بِرَحْمَتِكَ) و ۱۹ النمل، (أَدْخِلْنِى بِرَحْمَتِكَ) این احتمال قابل طرح است. مطالعه این آیات نشان میدهد، آیه نخست شاهد بر حقانیت پیامبر صلی الله علیه و اله را قرآنی میداند که خدا و فرشتگان گواه نزول آن هستند. عبارت «أنزله بعلمه» حال از فاعل و یا مفعول گرفته شده که خداوند را به آنچه نازل فرموده عالم و قرآن را
1.. قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۲۳، ص۱۱۹؛ شوکانی، فیض القدیر، ج۴، ص۵۱۰؛ بیضاوی، انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج۵، ص۳۴.
2.. طبری، جامع البیان، ج۱۶، ص۲۲۸؛ سیوطی، الدر المنثور، ج۵، ص۳۲۱.
3.. شیخ مفید، تفسیر القرآن المجید، ص۳۱۲؛ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۶، ص۳۳۲؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۶، ص۵۱۷؛ قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج۱۱، ص۲۴؛ رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۹، ص۱۳۹؛ طباطبائی، المیزان، ج۱۲، ص۱۵۴.
