شرح حدیث الاسماء نوشته سید علی خان حویزی مشعشعی، رسالة فی حدوث الاسماء نوشته قاسم علی قاینی، و شرح حدوث الاسماء نوشته میرزا رفیع الدین طباطبایی معرف به میرزا رفیعا اشاره کرد.۱ از میان این آثار شرح میرزا رفیعا در ضمن الحاشیة علی اصول الکافی، شرح شیخ احمد احسایی در ضمن رسائل وی و شرح سماهیجی و کتاب التحفة العلویه از نویسندهای ناشناخته درضمن مجموعه رسائلی در شرح احادیث کافی قابل دسترسی است.۲
۳ - ۶. مطالعه متنی
دو گزارش عمده از عبارت نخستین این روایت وجود دارد:
نسخه چاپ شده کافی اینگونه است: «إن اللّٰه تبارک و تعالی خلق اسماً بالحروف غیرمتصوت و باللفظ غیر منطق...». این عبارت را میرداماد، مولی صالح، فیض کاشانی در دو کتاب وافی و شافی، طریحی در مجمع البحرین و ملاصدرا در شرح کافی و بالاخره درود آبادی متوفای۱۳۴۴ه.ق به همین شکل آوردهاند.۳ نویسنده الهدایا لشیعة ائمة الهدی معتقد است اکثر نسخ کافی به جای «اسماً»، «اسماء» است.۴
عبارت در توحید صدوق به این قرار است: «إن اللّٰه تبارک و تعالی خلق اسماً
1.. نک: آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۱۳، ص۱۸۷ و ج۲۲، ص۲۸۰؛ امین، اعیان الشیعة، ج۶، ص۱۶۹.
2.. گزارشی از اقوال مطرح در این آثار در مورد اسم و حدوث در ادامه خواهد آمد.
3.. نک: میرداماد، التعلیقة علی اصول الکافی، ص۲۵۷؛ مازندرانی، شرح الکافی، ج۳، ص۳۷۰؛ فیض، الوافی، ج۱، ص۴۶۳؛ فیض، الشافی، ص۱۶۹؛ طریحی، مجمع البحرین، ج۱، ص۲۲۶؛ ملاصدرا، شرح اصول الکافی، ج۱، ص۲۳۴؛ درود آبادی، شرح الاسماء الحسنی، ص۳۹.
4.. مجذوب تبریزی، الهدایا لشیعة ائمة الهدی، ج۲، ص۲۱۰. ایشان جمع بین دو نسخه را این گونه تفسیر کرده است که خداوند یک اسم چهار جزئی خلق کرده است. ایشان عبارت «فجعله کلمة تامة» که ضمیر آن به اسم برمیگردد را همین گونه آورده است.
