19
درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی

اصلی پژوهش، تلاش برای استخراج و جمع آوری اقوال و پشتوانه‏های فکری آن است که نشان می‏دهد قول به حدوث به منظومه اعتقادی شیعه معطوف می‏گردد. تشکیل خانواده حدیثی در موضوع اصلی و فرعی به همراه مفهوم شناسی مؤلفه‏های اصلی بحث، به ایجاد پرونده علمی مرتبط با موضوع کمک شایانی نمود. شناخت مؤلفه‏های توصیفی و روابط جانشینی اسماء (و بالتبع صفات الهی) در فصل دوم، با اعتبارسنجی سندی و محتوایی روایات و پیگیری کارکردهای قرآنی و روایی اسماء ادامه می‏یابد.

پس از این مرحله، نوبت به رصد اقوال دانشمندان مسلمان به تفکیک باورهای عرفانی، معتزلی، اشعری و سلفی می‌رسد که به نحوی در پاسخ به سؤال اصلی پژوهش مؤثر واقع می‏شود. در این بخش مبانی اقوال و لوازم آن به همراه قرائت‏های مختلف از حدوث و نظریه‏های رقیب مورد بحث و تدقیق قرار می‏گیرد.

فصل چهارم به بیان پیش فرض‏ها و الگوی تبیین اسمای الهی و بررسی و تطبیق آن با الگوی کتاب و سنت می‏پردازد.

تقدیر و تشکر

لازم است از حمایت‏های مادی و معنوی پژوهشگاه قرآن و حدیث در به‏ثمرنشستن این اثر، تشکر و قدردانی نمایم. از ریاست محترم پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام حجت الاسلام و المسلمین دکتر سبحانی و قائم مقام پژوهشگاه حجت الاسلام و المسلمین دکتر برنجکار که علاوه بر راهبری پروژه‏های تحقیقاتیِ گروه‏های پژوهشی، ضمن مطالعه و نقد، با تذکر نکات کلیدی و مهم، به عنوان ناظران این طرح در تولید این اثر نقش بسزایی داشتند، تشکر می‌کنم. بر خود لازم می‏دانم کمال تشکر و امتنان خود را از پژوهشگران ارجمند گروه «مطالعات موضوعی» پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام ابراز نمایم


درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
18

می‏افتد و قضاوت در مسئله کلام الهی و قدیم یا حادث بودن آن از وجود تأثیر و تأثر میان این بحث و سایر مسائل توحیدی پرده برمی‏دارد. این نکته نشان می‏دهد، گرچه بحث از حدوث اسماء، وجود شناسی است اما دغدغه‏های معناشناسی بر نظر اندیشمندان مسلمان، در این بحث تأثیر مستقیم داشته و به‏سرعت سیر بحث از حوزه وجودشناسی به حوزه معناشناسی انتقال یافته است. مباحثی همچون کلام الهی، بداء و تغییر علم الهی، قدرت بر قبیح و تخفیف عذاب و... نیز از جمله مباحث پیوند خورده با رأی مختار در این مسئله است.

گرچه بحث از اسماء و صفات الهی در میان گروه‏های مختلف رواج داشته اما حدوث اسماء کمتر به‏عنوان مسئله اصلی پژوهش‏های این حوزه مورد توجه واقع شده است. این بحث برای نخستین بار از سوی اهل بیت علیهم السلام مطرح شد و در مصادر روایی امامیه انعکاس یافت. در منابع کلامی و فرقه‏شناسی نیز برخی اصحاب مانند زرارة بن اعین و هشام بن حکم از جمله قائلان به آن معرفی شده‏اند.۱ اندک نگاشته‏های مرتبط با این بحث را می‏توان حدیث پژوهی‏گروهی از دانشمندان شیعه در شرح و توضیح حدیث اول باب «حدوث الاسماء» از کتاب شریف کافی دانست.۲

گزارش پژوهش

سرآغاز این پژوهش روایت حدوث الاسماء بود تا با پی‏جویی نسبت میان فهم حدوث با موضوعات مرتبط آن، به تبیین روشنی از این نسبت‏ها برسیم. حجم

1.. اشعری، مقالات الاسلامیین، ص۳۶؛ اسفراینی، التبصیر فی الدین، ص۳۴؛ قاضی عبدالجبار، المغنی، ج۲۰، ص۳۸.

2.. لیستی از این کتاب‏ها و مقالات در فصل آینده خواهد آمد.

  • نام منبع :
    درآمدی بر نظریه حدوث اسماء الهی
    سایر پدیدآورندگان :
    علیرضا بهرامی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 1307
صفحه از 312
پرینت  ارسال به