83
ایمان در قرآن

فصل چهارم

ایمان‌های لازم

داشتن عقاید و باورهای مورد رضایت خداوند، تأثیر به‌سزایی در پیمودن مسیر حق و دستیابی به کمالات الهی دارد، به طوری که اعمال انسان، در پرتو عقاید و باورهای صحیح به ثمر می‌نشینند و مورد قبول واقع می‌شوند. اهمّیت مطلب، به اندازه‌ای است که عقل و نقل همواره بر مورد اطمینان بودن منابع فکری و پایگاه‌های اطّلاعاتی تأثیرگذار در اندیشه‌های انسان، تأکید دارند. بر همین اساس، انسان در دریافت باورها و عقاید، موظّف به هوشیاری و دقّت است و همواره از پیروی از ظن و گمان، نهی شده است.

الف ـ ایمان‌های لازم در قرآن

بدون تردید، قرآن به عنوان معجزه جاوید پیامبر خاتم صلی الله علیه و اله، در بالاترین درجات استواری و قوّت قرار دارد و برای خط‌دهی فکری و عقیدتی، بیش از هر منبع دیگر، صلاحیت دارد. توجّه به رویکرد قرآن در مقوله باورها و اعتقادات انسان، برای دستیابی به رضایت خداوند، بیش از هر منبع دیگری راه‌گشاست. از این رو آشنایی با نگاه قرآن به باورها و مسائل اعتقادی، از نکاتی است که اهتمام به آنها، برای هر مسلمانی واجب و ضروری است.

از نگاه قرآن، بر پیروان قرآن و رهروان مکتب اسلام، واجب است تا به اموری ایمان داشته باشند و حقایقی را باور کنند. قرآن، گاهی به روشنی از این امور نام برده و گاهی انسان را به احادیث و کلمات هدایتگر پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل بیت گرامی‌اش علیهم السلام، حواله داده است. آنچه در قرآن به صراحت از انسان خواسته شده تا به آنها باور و‌ اعتقاد داشته باشد، عبارت‌ اند از:


ایمان در قرآن
82

و شرع برای حرکت در مسیر بندگی را به سخره می‌گیرد و به راحتی از کنار آن عبور می‌کند. قرآن، حال گروهی از کسانی را که به بی‌توفیقی گرفتار شده‌اند، چنین به تصویر می‌کشد:

۰.(وَ مِنهُم مَن یَستَمِعُ إِلَیکَ حَتَّى إِذا خَرَجُوا مِن عِندِکَ قالُوا لِلَّذینَ أُوتُوا العِلمَ ما ذا قالَ آنِفاً أُولئِکَ الَّذینَ طَبَعَ اللهُ عَلى‏ قُلُوبِهِم وَ اتَّبَعُوا أهواءَهُم.۱

۰.و از آنان (منافقان) کسانى هستند که به [سخنان] تو گوش مى‏دهند، تا آن گاه که از نزد تو بیرون روند، به کسانى که علم [ربّانى] به آنها داده شده، [از روى استهزا یا عدم اعتنا به مطلب] مى‏گویند: [پیامبر] الآن چه گفت؟ آنها کسانى هستند که خداوند بر دل‏هاى آنها مُهر [شقاوت] نهاده است و از هوس‌هاى خود پیروى کرده‏اند).

این آیه چگونگی بی‌توفیقی را به تصویر کشیده است و نشان می‌دهد چگونه خداوند به کسانی که شایستگی ایمان را به دست نیاورده‌اند، اجازه ایمان نمی‌دهد. چه بسا آنان پای منبر پیامبر صلی الله علیه و اله زانو زده و سخنان او را به خوبی شنیده‌اند؛ ولی از مجلس او، بی‌بهره مانده‌اند و هنگام خروج، گفته‌های پیامبر را به سخره می‌گیرند و ریشخند می‌کنند. اینها کسانی هستند که به جای پیروی از اندیشه، هوای نفس را پیشوای خود قرار داده‌اند. به همین دلیل، قدرت پذیرش حق از آنها گرفته شده و خدای متعال بر دل‌های آنها مُهر نهاده است. هواپرستی و اجابت نکردن دعوت عقل، آنها را دچار بی‌توفیقی ساخته است. در نتیجه، سخن برخاسته از فطرت و اندیشه را می‌شنوند؛ ولی با مسخرگی از کنار آن عبور می‌کنند.

خداوند، انسان‌ها را در پذیرش ایمان، مختار قرار داده است. هر کس به سوی ایمان گام بردارد، خداوند ظرفیت جان او را برای پذیرش اسلام و ایمان گسترش می‌دهد و هر کس سخن حقّ انبیای الهی را نپذیرد، از ظرفیت قلب او چنان می‌کاهد که طاقت پذیرش ایمان را از کف می‌دهد. بی‌توفیقی این افراد، حاصل عملکرد خودشان است و از ناحیه خداوند در حقّ ایشان، کاستی صورت نگرفته است.

1.. محمّد: آیۀ ۱۶.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120224
صفحه از 436
پرینت  ارسال به