79
ایمان در قرآن

رهاییِ جانب پروردگار، به پلیدی کفر گرفتار می‌شوند.

از دیدگاه قرآن، روی‌گردانی از خرد و اندیشه، همسانِ بی‌ایمانی و کفر است. در آیه پیشین، پلیدی را مخصوص بی‌خردان دانسته است؛ ولی در آیه دیگر، پلیدی را به بی‌ایمانی و کفر نسبت داده، می‌فرماید:

۰.(یَجعَلُ اللّٰهُ الرِّجسَ عَلَى الَّذینَ لا یُؤمِنُونَ.۱

۰.خداوند، پلیدى را بر کسانى قرار مى‏دهد که ایمان نمى‏آورند).

کسی که در برابر دعوت عقل و فطرت خیره‌سری نکند، به انبیای الهی ایمان می‌آورد و با توفیق الهی به بلندای ایمان دست می‌یابد. خداوند به کسانی توفیق ایمان می‌دهد که در برابر دعوت فطرت و عقل و دعوت انبیای الهی، لجاجت به خرج ندهند. پس توفیق الهی به اختیار انسان‌ها گره خورده است؛ بر اندیشه‌ورانِ حق‌پذیر سرازیر می‌شود و بی‌خردانِ لجوج، از آن محروم می‌مانند.

خدای متعال، انسان را در زندگی دنیا، صاحب اختیار و انتخاب قرار داده است. کسانی در این دنیا از فرصت اختیار به درستی بهره‌ می‌گیرند که ره‌نمود خِرد، در انتخاب ایشان سرلوحه باشد و به توصیه عقل گوش فرا دهند. از این رو، کسی که آزادی انتخاب را بر ره‌نمود خِرد و اندیشه‌وری پایه‌ریزی نکند، از موهبت آزادی و اختیار، به درستی بهره‌ نخواهد گرفت و به کژراهه کفر گرفتار می‌شود. این افراد با روی‌گردانی از پیام‌ عقل و اندیشه، به توفیقات الهی پشت می‌کنند و در نزد پروردگار، به پست‌ترین مراتب ذلّت فرو می‌افتند:

۰.(إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِندَ اللهِ الصُّمُّ البُکمُ الَّذینَ لا یَعقِلُون.۲

۰.حقّا که بدترین جنبندگان در نزد خدا مردم کر و لالى [از شنیدن و گفتن حق] هستند که نمى‏اندیشند).

بدترین جنبنده‌های روی زمین، کسانی هستند که اندیشه خود را به کار نمی‌گیرند، گوش آنها شنوای حق نیست و زبانشان از سخن حق، روی‌گردان است. اینان در اثر بی‌توجّهی به ندای عقل، به استفاده ناصواب از آزادی دچار می‌شوند. از این رو خداوند در آیه دیگر می‌فرماید:

1.. انعام: آیۀ ۱۲۵.

2.. انفال: آیۀ ۲۲.


ایمان در قرآن
78

توفیق ایمان می‌دهد. بنا بر این، توفیق ایمان، در اختیارِ انسان‌ها ریشه دارد و به معنای باز یا بسته بودن مسیر ایمان به روی عدّه‌ای نیست. مسیر ایمان به روی همه باز است و سنّت خداوند بر ایمان یا کفر، اجباری پایه‌‌ریزی نشده است.

همان طور که اجبار در ایمان، نیازمند سببی است که مردم را به زور وارد ایمان کند، ایمان اختیاری نیز بدون سبب، تحقّق پیدا نمی‌کند و بدون آن، انسان قدرت بر ایمان نمی‌یابد. سبب چنین ایمانی، توفیق الهی است که هر کسی می‌تواند با اختیار خود، آن را به دست آورد.

نقش اندیشه‌وری در توفیق الهی

کسی که خداوند به او اجازه ایمان ندهد، هرگز به ارتباط با خدا و دین موفّق نمی‌شود و پیوسته در تاریکی کفر باقی می‌ماند. به راستی چرا برخی از افراد، توفیق ایمان پیدا نمی‌کنند و با وجود این که خداوند راه ایمان را برای آنان باز گذاشته است، از ایمان بی‌بهره می‌مانند؟

با توجّه به اختیاری بودن ایمان، پاسخ این پرسش را باید در رفتارها و اعمال این افراد جستجو کرد. قرآن کریم، بی‌توفیقی و محرومیت از ایمان را نتیجه کوتاهی در اندیشه‌وری و تفکّر می‌داند. مجازاتِ بهره‌ نگرفتن از اندیشه این است که خداوند، توفیق ایمان را به چنین افرادی نمی‌دهد. از این رو، قرآن می‌فرماید:

۰.(وَ یَجعَلُ الرِّجسَ عَلَى الَّذینَ لا یَعقِلُونَ.۱

۰.و خدا پلیدى [گم‌راهى] را [پس از اتمام حجّت] برای کسانى قرار مى‏دهد که نمى‏اندیشند).

مراد از پلیدی، شرک و کفر است که پلیدی اعتقادی به شمار می‌آیند. خداوند، این پلیدی را برای کسانی قرار می‌دهد که در مسیر زندگی، خردورزی را کنار نهند و در مقابل منادیان ایمان، لجاجت و خیره‌سری کنند. رفتار نابخردانه آنان، راه ایمان را بر آنها می‌بندد و آنان را از جرگه مؤمنان بیرون می‌برد. به همین دلیل به ندای منادی ایمان پاسخ نمی‌دهند و با

1.. یونس: آیۀ ۱۰۰.

  • نام منبع :
    ایمان در قرآن
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری و سیدحسین فلاح زاده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 120562
صفحه از 436
پرینت  ارسال به